Artykuły

Można się już było do tego przyzwyczaić, co wychodzi spod reżyserskiej ręki Erwina Axera, ma wybitne walory teatralne. Niecierpliwi narzekają, ze zbyt rzadko daje on nowe przedsta­wienia, że zbyt długo trzeba czekać na ich ostateczne przygotowanie. Ale za to potem - mówi się o wydarzeniu teatralnym. Tak jest też z "Trze­ma siostrami". Ta zapewne najpiękniejsza sztuka Czechowa ma już swój uświęcony dobrą tradycją kształt sceniczny, spod którego niełatwo się wyzwolić ale który równocześnie może zachęcić do poszukiwań nowych dróg. Axer nie silił się - na szczęście - na wielkie nowator­stwo. Nie wystawił "Trzech sióstr" na sposób np. "Czekając na Godota" - choć w obu tych sztukach można by - wbrew pozorom - znaleźć niejedno podobieństwo zarówno w treści filozoficznej jak i nawet w warstwie formalnej. Tak więc nie były to "Trzy siostry czyli czekanie na Godota", ale przedstawienie w pewnym sensie tradycyjne.

Axer pozostał wierny Czecho­wowi. Oczyścił go tylko z tea­tralnych narośli naturalistycznych, stonował wszelkie jaskra­wości w grze, unikał sentymentalizmów i przeciągania nastro­jów. Przesunął warstwę obyczajową na drugi plan. Uwydatnił zaś nie tyle beznadziejność ży­cia w małym miasteczku i nie­określone tęsknoty do czegoś in­nego, co dyskusję - nie dysku­sję ale niepokój wyrażany w ciągle powtarzających się luź­nych uwagach i refleksjach o życiu ludzkim, o jego celach (trzeba żyć, ale po co, gdyby to wiedzieć?), o szczęściu, o pocie­szaniu się lepszą przyszłością innych (po takich pociesze­niach, zbiera się na płacz), o marnowaniu sił ludzkich i stopniowym parszywieniu ducho­wym wraz z upływem, lat... Na szczęście nie można już mieć pretensji do Czechowa, że nie wskazał optymistycznych roz­wiązań i nie stworzył pozytyw­nego bohatera. Ale "Trzy sio­stry" i tak nie zarażają beznadziejnością, raczej budzą sprze­ciw wobec takiego życia i takiego marazmu, nawet go ośmieszają, choć z głębokim smutkiem.

Te sprawy wyszły czysto i wyraźnie w przedstawieniu, które zresz­tą trzymało się mocno zarówno tekstu Czechowa jak i realnej rzeczywistości. Taka była też scenografia EWY STAROWIEYSKIEJ, rea­listyczna ale daleka od naturalistycznej drobiazgowości. Początko­wo salony w pierwszym akcie wy­dawały mi się zbyt ogromne, ale potem uświadomiłem sobie, że wte­dy nie znano jeszcze zagęszczenia. A jednak mimo wszystko może by­ły trochę za duże, nie różniły się rozmiarami od wolnej przestrzeni parkowej w czwartym akcie. Ucier­piała na tym w dwu pierwszych aktach zwartość dialogów, rozpra­szających się na kilka zbyt odległych planach i ich tempo. W ogóle myślę, że tempo całości winno ulec pewnemu przyśpieszeniu.

W przedstawieniach Axera można się tylko także przyzwyczaić do bardzo wysokiego poziomu aktorskiego. Tak również jest w "Trzech sio­strach". Od kogo tu zacząć najwyż­sze pochwały? Może najpierw trzy siostry: Olga - HALINA MIKOŁAJ­SKA chyba jeszcze lepsza niż kie­dyś jako Irina, wzruszająca wew­nętrzną czułością, żałosnym zmęczeniem; Masza - ZOFIA MROZOWSKA, naturalna, ani trochę tajem­nicza, żywa i zakochana w życiu, a przy tym opanowana, dopiero na końcu wybuchająca gwałtownym atakiem płaczu, dramatyczna i bar­dzo prawdziwa; Irina - młoda MARTA LIPIŃSKA, stylowa, pełna uroku, wyrazu i delikatnego smutku. I do tego Natasza, idealna idiotka w ujęciu BARBARY DRAPIŃSKIEJ.

Z mężczyzn wybijali się przede wszystkim dwaj aktorzy. KAZIMIERZ OPALIŃSKI grał znakomi­cie lekarza Czebutykina przed laty w Krakowie, tu powtórzył znakomitość gry, ale dostosował ją do cha­rakteru przedstawienia, stonował zbyt mocne efekty. TADEUSZ ŁOMNICKI jako Solony pokazał tę zwy­kle wydającą się nieco dziwaczną postać w sposób w pełni prawdziwy, trochę śmieszną, trochę okrut­ną i trochę nieszczęśliwą, po swo­jemu pasującą do całego tego oto­czenia.

Ale i inni zasłużyli na same komplementy. HENRYK BOROWSKI świetnie, bez cienia przerysowania zagrał wmawiającego sobie szczęście nauczyciela gimnazjum Kułygina. ZBIGNIEW ZAPASIEWICZ jako Prozorow miał szczególnie przejmu­jące momenty w scenie wyznania, w trzecim akcie. JÓZEF KONIECZ­NY ładnie i dyskretnie pokazał po­stać barona Tuzenbacha. JANUSZ BYLCZYŃSKI był może zbyt oschłym pułkownikiem Wierszyninem, ale poza tym wywiązał się z tej roli bardzo dobrze. Prawdziwe arcydzieło stworzyli w rolach starych służących: STANISŁAWA PERZANOWSKA i TADEUSZ FIJEW­SKI. Młodych podporuczników grali BOHDAN ŁAZUKA i HENRYK BŁAŻEJCZYK. Bardzo piękne przedstawie­nie.