Eseje o Wajdzie
Z okazji 75 rocznicy urodzin rezysera Uniwersytet Łódzki zorganizował ogromną międzynarodową konferencję poświęconą wybitnej postaci teatru i kina. Dzisiaj, wreszcie, trafiają do nas dwa tomy esejów - pokłosie tamtej konferencji.
Dziennik Polski nr 54
(MW)
Gdy w nocy z niedzieli na poniedziałek 27 marca 2000 roku o godzinie 5.30 czasu warszawskiego Andrzej Wajda odbierał w Hollywood z rąk Jane Fondy Oscara za całokształt swojej twórczości - nasza radość była ogromna. Gratulowali mu wszyscy, a o nagrodzie dla reżysera mówiło się, że jest kolejnym Noblem do polskiej kolekcji. Wyróżnienie dla reżysera było tym cenniejsze, że wręczenie prestiżowej statuetki niemal zbiegło się z 75. rocznicą jego urodzin. I z okazji urodzin właśnie w październiku 2001 roku Uniwersytet Łódzki zorganizował ogromną międzynarodową konferencję poświęconą wybitnej postaci teatru i kina.
Dzisiaj, wreszcie, trafiają do nas dwa tomy esejów - pokłosie tamtej konferencji.
Grubszy i nieco obszerniejszy jest tom poświęcony filmowej twórczości Andrzeja Wajdy. Otwiera go Idea kina narodowego autorstwa dostojnego jubilata. Wajda przekonuje w nim, że najważniejszy problem tkwi nie w języku, którym aktorzy mówią z ekranu, tylko w języku, w którym myśli reżyser. Przemówienie Wajdy zajmuje ledwie początek tomu - potem już eseje przedstawiają wybitni filmoznawcy, dobrze znani w Krakowie Tadeusz Lubelski, Alicja Helman czy Grażyna Stachówna. Ta ostatnia na przykład przypatruje się historycznym przeobrażeniom obrazów miłości w filmach reżysera Wesela. Stachówna przeprowadza subtelne analizy - od wczesnego Pokolenia czy Kanału (w podrozdziale Miłość pokolenia wojennego) aż po ekranizację Panny Nikt Tomka Tryzny [Miłość pokolenia transformacji ustrojowej). Wybitna specjalistka w dziedzinie melodramatu w kinie pokazuje tym samym - jak sama mówi - kronikę miłosną kilku generacji Polaków.
Miłości, erotyce w filmach Wajdy, a przy okazji polskości przypatruje się także Elżbieta Ostrowska. Interesujące są również rozważania na marginesie najbardziej bodaj niezwykłego przedsięwzięcia reżyserskiego, czyli serialu Z biegiem lat, z biegiem dni... o którym Tomasz Kłys powiada, że jest epopeją ironiczną.
Warto zresztą przypomnieć jeszcze raz, że ów serial jest telewizyjną adaptacją teatralnego spektaklu wystawianego już przeszło ćwierć wieku temu na deskach Starego Teatru.
Teatrowi właśnie poświęcony jest tom drugi. I tu znaleźć można niezwykle interesujące eseje. Jan Ciechowicz przypomina teatralny debiut Wajdy z 1959 roku, gdy to podjął się przeniesienia na scenę Kapelusza pełnego deszczu Michaela Vincente Gazzo. Mało kto - poza specjalistami - dziś pamięta o tym spektaklu, jak i o tym, że główną rolę odgrywał wówczas Zbigniew Cybulski.
W tomie znalazły się także eseje o inscenizacji klasycznych dzieł: Hamleta oraz Antygony. Wciągająca jest opowieść o pracy przy Dybuku Szymona An-skiego - zarówno przy wersji krakowskiej (o tym pisze Magdalena Ka-mińska), jak i wystawianej w Tel Awiwie (o tym z kolei- Renata Jabłońska), o której sam Wajda powiedział: Mniejszy nacisk kładę na chasydzkie tło tej historii, a większy na miłość Hanana i Lei. Chcę pokazać opowieść o miłości, która zwycięża śmierć...
W sumie - stworzone przez nie tylko polskich badaczy, bogato ilustrowane - oba torńy poświęcone Andrzejowi Wajdzie są żywym dowodem ogromnej fascynacji wybitnym reżyserem. Pokazują też olbrzymi wkład Wajdy w polską kulturę. Lektura tekstów z Teatralnego i Filmowego świata... może być momentami trudna. Należy jednak pamiętać," że teksty powstały na naukową konferencję. Warto jednak dać się uwieść Światom Wajdy, tym bardziej że będzie to doskonała zaprawa przed zapowiadaną od pewnego czasu osobną biografią twórcy pióra Tadeusza Lubelskiego.
Filmowy świat Andrzeja Wajdy, red. Ewelina Nurczyńska-Fidelska i Piotr Sitarski; Teatralny świat Andrzeja Wajdy; red. Anna Kuligowska-Korzeniowska i Krzysztof Pacek; obie książki - Universitas, Kraków 2003.
