Artykuły

Warszawski Teatr Syrena odważył się wystawić spektakl oparty na songach i wierszach Brechta. Piszę - odważył się, gdyż Brecht tradycyjnie już jest u nas źle widziany. Jakkolwiek by go przykroić, zawsze godzi w jakieś wartości; wcześniej w wartości socjalistyczne, dzisiaj - w wartości chrześcijańskie. Dlatego nie ma go na polskich scenach, choć był wybitnym twórcą teatralnym i nie stracił na aktualności.

Spektakl Biedny BB. wyreżyserowała Lena Szurmiej, która na początku lat 80. wsławiła się udaną realizacją Nieba zawiedzionych, złożonego z songów, wierszy i pieśni. To pamiętne przedstawienie było wydarzeniem artystycznym i politycznym, atmosfera skandalu sprawiła, że Brecht stał się modny, rozprowadzany w podziemnym obiegu. Młodzież, zwłaszcza akademicka, uczyła się songów na pamięć, podczas wakacyjnych biwaków słychać je było przy ogniskach w całej Polsce. Dzisiaj niestety młodzież nie śpiewa już Brechta, woli Big Cyce i różne Edytki, wyśpiewujące grafomańskie tekściki, a przy wakacyjnych ogniskach króluje kiczowate Widziałam orła cień, a nie Okropna pieśń o Mackie Majchrze.

Z drugiej strony, gdzie młodzież miałaby poznać scenicznego Brechta, skoro jest to autor niemal nieobecny. Dobrze więc się stało, że warszawska Syrena go przypomniała.

Spektakl składa się z songów i wierszy utrzymanych w tonie dekadenckim, pełnych ironii i cynizmu, cech dla Brechta typowych. Nasycone erotyzmem, często wulgarne pieśni, którym towarzyszą wyuzdane tance i perwersyjne wręcz etiudy, to propozycja zaskakująca dzisiejszego teatromana. Lena Szurmiej wyreżyserowała spektakl sprawnie i z wdziękiem. Bohaterem uczyniła samego Bertolta Brechta (wprawdzie nie wiadomo, dlaczego zamiast krótko ostrzyżonych włosów ma długi kucyk), który spędza czas w podejrzanym towarzystwie w kawiarniach i burdelach, i pisze teksty dla rewiowych wykonawców. Scenografia utrzymana jest w kolorach ekspresjonistycznych, czy jak kto woli, burdelowych: czerwień, czerń, przyćmione światło, dziewczynki rozebrane do bielizny i stare kurwiszony zawinięte w obszerne zwoje sukien. Klienci eleganccy, w smokingach i cylindrach. Sceny kawiarniane odwołują się do fascynacji poety berlińskimi i monachijskimi teatrzykami, oddają atmosferę panującego w nich nihilizmu, jaki towarzyszył młodości B .B. Zespół Syreny wykazał sprawność wokalną, taneczną i duże poczucie humoru, bez którego granie i oglądanie Brechta byłoby męczące. Układy choreograficzne są ciekawie pomyślane, dowcipne. Przedstawienie jest dynamiczne, zwroty akcji szybkie, tempo szalone. Sceny zbiorowe, w których bierze udział kilkanaście osób, przeplatają partie wykonywane indywidualnie. Wśród solistów wybija się wyrazista, perwersyjna Ewa Kuklińska, która także wspaniale tańczy, oraz dwójka znakomitych wokalistów znanych z głównych ról musicalu Józef i cudowny płaszcz snów w technikolorze - wielce utalentowana Jolanta Litwin i świetny Jan Bzdawka. Grająca wyuzdana burdel-mamę Iga Cembrzyńska znakomicie oddaje drapieżność prowokacyjnych tekstów Brechta i dodaje pikanterii przedstawieniu.

Żartobliwych wierszyków i - chciałoby się powiedzieć - znanych pieśni słucha się z przyjemnością. Niestety drażniło mnie w tym spektaklu, że znane mi od lat songi przestały być znane. Należę do pokolenia, które odkryło Brechta oglądając Niebo zawiedzionych i wyuczyło się jego tekstów słuchając pieśni Elżbiety Wojnowskiej. W obu przypadkach były to teksty tłumaczone przez Roberta Stillera. Jestem tak przyzwyczajona do nich, że dla mnie Brecht - to Brecht Stillera. Nowe tłumaczenia (bo reżyserka użyła tłumaczeń wielu autorów) nie podobają mi się. Brak im brechtowskiej drapieżności, są często zbyt uładzone, ugrzecznione. No i, niestety, odbierają brechtomanom przyjemność podśpiewywania w myślach wraz z aktorami. Poza tym większych zastrzeżeń do spektaklu nie zgłaszam.

Mam przeczucie, że Biedny BB. przyczyni się do zmiany postrzegania Syreny jako teatru dla emerytów i rencistów, jakim ma nieszczęście być od lat. Oby pod dyrekcją Barbary Borys-Damięckiej stał się atrakcyjny także dla młodego widza.