Autorzy

CHRISTIE Agatha
(ur. 15 września 1890, Torquay , Wielka Brytania
- zm. 12 stycznia 1976, Wallingford, Wielka Brytania)

Autorka powieści kryminalnych, sztuk teatralnych, opowiadań, romansów (wydawanych pod pseudonimem Mary Westmacott), autobiografii, wspomnień (opublikowanych pod nazwiskiem Agatha Christie Mallowan) i scenariuszy filmowych, najlepiej sprzedająca się autorka brytyjska dwudziestego wieku. Na świecie sprzedano miliard egzemplarzy jej książek w oryginale i drugi miliard w przekładach na czterdzieści pięć języków; lepszy wynik osiągnęły jedynie Biblia i dramaty Shakespeare'a.
Agatha Mary Clarissa Miller była trzecim dzieckiem Clarissy z domu Boehmer i Fredericka Alvaha Millera, z pochodzenia Amerykanina, człowieka średniozamożnego. Ojca straciła w wieku jedenastu lat; Agatha Miller nie chodziła do szkoły, miała guwernantkę i prywatnych nauczycieli. W wieku szesnastu lat została wysłana na pensję do Paryża, gdzie kształciła się muzycznie. Miała zadatki na zdolną pianistkę, ale trema i nieśmiałość uniemożliwiły jej występy na estradzie. Zaczęła pisać wcześnie, zachęcona przez matkę.
W 1912 roku na balu Agatha Miller poznała pilota - pułkownika Archibalda Christie, którego dwa lata później poślubiła. W czasie I wojny światowej pracowała w aptece w szpitalu Czerwonego Krzyża; pracy tej zawdzięczała dobrą znajomość trucizn, którą wykorzystała później w kryminałach. Swoją debiutancką powieść, pod tytułem "Tajemnicza historia w Styles" Agatha Christie napisała w pierwszym roku wojny; ukazała się pięć lat później. Autorka powołała w niej do życia postać detektywa, niezrównanego Hercule'a Poirot, który będzie bohaterem ponad trzydziestu powieści kryminalnych (i wielu opowiadań). Do najbardziej znanych należą "Zabójstwo Rogera Ackroyda' (wyd. 1926), dzięki któremu Agatha Christie zdobyła popularność, "Morderstwo w Orient Experessie" (wyd. 1934) i "Śmierć na Nilu" (wyd. 1937).
W 1919 roku przyszła na świat Rosalind, jedyne dziecko Agathy Christie. Małżeństwo rodziców dziewczynki rozpadło się siedem lat później - Archibald Christie związał się z inną kobietą i poprosił żonę o rozwód. Kilka miesięcy wcześniej zmarła matka Agathy; pisarka załamała się, przez kilka dni ukrywała się w hotelu pod przybranym nazwiskiem. W 1928 państwo Christie rozwiedli się.
W 1922 roku ukazała się druga powieść Christie, "Tajemniczy przeciwnik"; kryminalną zagadkę rozwiązuje tu para detektywów, Tommy i Tuppence Beresfordowie, którzy będą jeszcze bohaterami czterech powieści Christie. Nie dorównują oni popularnością Jane Marple, kobiecie-detektywowi, która pojawiła się po raz pierwszy w 1930 w "Morderstwie na plebani" - bohaterce siedemnastu utworów, między innymi "Ciała w bibliotece" (wyd. 1942) i "Pułapki na myszy" (wyd. 1952). W 1934 roku Christie wprowadzi do swoich powieści jeszcze jednego detektywa - Ariadne Oliver, bohaterkę ośmiu powieści.
Prapremiera pierwszej sztuki teatralnej Christie, "Black coffee", odbyła się w Londynie w 1930 roku; w 1937 Christie napisała sztukę w trzech aktach o losach faraona, "Akaton", która nigdy nie została wystawiona na scenie, a drukiem ukazała się dopiero w 1973 roku. Rekordy popularności bije natomiast "Pułapka na myszy", która od dnia prapremiery w Londynie 25 listopada 1952 nie schodzi z afiszy. W Ambassadors Theatre w Londynie odbyły się 8 862 spektakle "Pułapki" (sic!). "Świadek oskarżenia" natomiast (prapremiera w 1953) zrobił furorę za oceanem - został przez nowojorskich krytyków wybrany najlepszą sztuką sezonu 1954-55.
W 1930 roku, w trakcie podróży na Bliski Wschód, pisarka poznała archeologa Maxa Mallowmana, młodszego od niej o piętnaście lat; w tym samym roku została jego żoną. Agatha Christie mawiała, że archeolog to najlepszy mąż, jakiego może mieć kobieta, bo im jest starsza, tym bardziej się nią interesuje... Rzeczywiście, pisarka była z Mallowmanem szczęśliwa i pozostała jego żoną do śmierci. Agatha Christie towarzyszyła mężowi w czasie wykopalisk w Iraku i Mezopotamii; podróże zaowocowały egzotycznym tłem akcji w powieściach "Morderstwo w Mezopotamii" (wyd. 1936) i "Śmierć na Nilu" oraz wspomnieniami opublikowanymi pod tytułem "Come, Tell Me How You Live" (Chodź, powiedz mi, jak żyjesz wyd. 1946)
W czasie II wojny światowej Christie znów pracowała jako ochotniczka w szpitalnej aptece; na froncie zginął zięć Agathy, Hubert Prichard. Po wojnie pisarka coraz częściej spotykała się z dowodami uznania. W 1956 roku odznaczono ją Komandorią Imperium Brytyjskiego; dwa lata później Christie została Prezydentem Klubu Detektywów. W roku 1961 nadano pisarce godność doktora honoris causa uniwersytetu w Exeter, dziesięć lat później dostała odznaczenie Dame of the British Empire. Na początku lat siedemdziesiatych podobizna Agathy Christie znalazła się w Gabinecie Figur Woskowych Madame Tussaud.
Wiele powieści Christie doczekało się ekranizacji. W 1931 roku po raz pierwszy pojawił się na ekranie Hercule Poirot w "Alibi", filmie zrealizowanym na podstawie "Zabójstwa Rogera Ackroyda". Do najbardziej znanych filmowych adaptacji należą "And Then There Were None" (na podstawie "Dziesięciu Murzynków") w reżyserii René Claira (1945), "Świadek oskarżenia" (reż. Billi Wilder, 1957), "Morderstwo w Orient Expressie" (reż. Sidney Lumet, 1974), które stało się światowym hitem, i "Śmierć na Nilu" (reż. J. Guillermin, 1977). Powieści Christie były też adaptowane dla teatru.
Najbardziej znanym bohaterem Christie jest detektyw Hercule Poirot, emerytowany policjant, Belg z pochodzenia. Niski, wąsaty i łysy, ubiera się z pedantyczną elegancją. Lubi chełpić się swoimi "szarymi komórkami", a podczas śledztwa posługuje się metodą dedukcji. Jest znawcą ludzkiej psychiki i świetnym obserwatorem. Wyciąga wnioski z obserwacji ludzkich zachowań, drobnych spostrzeżeń i nielicznych poszlak. Hercule Poirot jest postacią komiczną, ale budzi sympatię czytelnika. W przeciwieństwie do Poirot, posługującego się metodami racjonalnymi, Jane Marple, detektyw w spódnicy, polega na swojej intuicji i zdolności do empatii.
Bohaterowie Christie są zazwyczaj ludźmi zamożnymi; często popełniają zbrodnię, gdy popadają w tarapaty finansowe. Choć plany zbrodni są niekiedy skomplikowane, ich wykonanie mieści się w granicach prawdopodobieństwa. Autorka często wyprowadza czytelnika w pole, kierując jego podejrzenia na niewinnego bohatera; najbardziej zaskakujące są powieści, w których sprawcą zbrodni okazuje się narrator ("Zabójstwo Rogera Ackroyda") albo grupa bohaterów ("Morderstwo w Orient Expressie").