Autorzy

Trwa wczytywanie

Sarah Kane

Brytyjska dramatopisarka, reżyserka i aktorka, obok Marka Ravenhilla czołowa przedstawicielka "młodych brutalistów", "Cool Britania" , "in-your-face theatre", nazywana "niegrzeczną dziewczynką brytyjskiego teatru". Jej rodzice był dziennikarzami i gorliwymi ewangelikami; ich stosunek do religii wywarł wpływ na rozwój Sarah, choć później odeszła od kościoła. Jako nastolatka reżyserowała w teatrach szkolnych i studenckich dramaty Czechowa i Shakespeare'a. Studiowała aktorstwo i reżyserię na wydziale dramatu Bristol University, a następnie zapisała się na kurs magisterski w zakresie dramatopisarstwa prowadzony przez Davida Edgara w Birmingham University. Pierwotnie chciała zostać aktorką - w 1991 roku zagrała w Comic Monologue na festiwalu w Edynburgu (w ramach nurtu Fringe), jednak w czasie studiów odkryła, że jej powołaniem jest pisanie. Jej pierwszy dramat - "Sick" (Chory) - składał się z trzech monologów o gwałcie, bulimii i tożsamości seksualnej. Szkolne przedstawienie następnego dramatu - "Zbombardowani" - zobaczyła Mel Kenyon i zgodziła się zostać agentką początkującej dramatopisarki.
W styczniu 1995 roku Sarah Kane zadebiutowała na małej scenie Royal Court Theatre. Premiera "Zbombardowanych" w reżyserii Jamesa Macdonalda była największym skandalem na scenach brytyjskich od trzydziestu lat - od czasu premiery "Ocalonych" Edwarda Bonda w tym samym teatrze. Za sprawą opisanych w "Zbombardowanych" scen gwałtu homoseksualnego, kanibalizmu i defekacji Kane szybko została okrzyknięta jego następczynią. Nie odżegnywała się zresztą od tych skojarzeń - Edward Bond należał, obok Howarda Barkera i Samuela Becketta, do ulubionych autorów debiutantki. Powiedziała kiedyś, że zobaczywszy "Ocalonych" (w kontrowersyjnej scenie grupa wyrostków katuje i morduje niemowlaka) zrozumiała, że na scenie można pokazać wszystko. Po premierze "Zbombardowanych" krytyka ruszyła do ataku - pisano o "odrażającej uczcie plugastwa", o tym, że sztuka nie ma nawet przesłania, które usprawiedliwiałoby przedstawione w niej okropności. Obrońcy Kane byli w mniejszości; należeli do nich między innymi pisarze Harold Pinter i Martin Crimp. Pinter zarzucił krytykom, że nie dorastają do poziomu dramatu.
W październiku tego samego roku w ramach Londyńskiego Festiwalu Filmowego miała miejsce premiera krótkometrażowego filmu "Skin", którego scenariusz napisała Sarah Kane. Premiera następnego dramatu, "Miłość Fedry", odbyła się w maju 1996 roku w Gate Theatre w Londynie w reżyserii autorki. Dramat jest współczesną wersją greckiego mitu; Hippolytus Sarah Kane nie jest niewinny- odtrąca uczucie macochy, choć przyjmuje jej pieszczoty, tyle, że robi to z całkowitą obojętnością. Nie mogąc wyrwać go z apatii, Fedra oskarża pasierba o gwałt.
Miłość, która przynosi ból i prowadzi do cierpienia, jest tematem trzeciego dramatu Kane, "Oczyszczonych", który w 1998 roku wyreżyserował, podobnie jak "Zbombardowanych", James Macdonald na scenie Royal Theatre. Miłość Carla nie wytrzymuje próby tortur; na prawdę kocha Roda, który nie wierzy w miłość do grobowej deski, ale daje się zabić za kochanka. Grace z miłości do zmarłego brata poddaje się operacji zmiany płci; nie zależy jej jednak na tym, by stać się mężczyzną po prostu, lecz na tym, by stać się swoim bratem. W ciągu ostatnich trzech spektakli Sarah Kane występowała w roli Grace, zastępując chorą aktorkę. Pisarka udzielała się też jako reżyserka - w 1997 roku Kane wyreżyserowała w Gate Theatre w Londynie "Woyzecka" Büchnera. Latem 1998 Sarah Kane prowadziła natomiast warsztaty dramatopisarskie w Royal Court Theatre.
Czwarty dramat, "Łaknąć" (prapremiera w sierpniu 1998 roku w Traverse Theatre w Edynburgu w reżyserii Vicky Featherstone), Sarah Kane opublikowała pod pseudonimem Marie Kelvedon - nie chciała, żeby jej nazwisko stało się marką, która, tworząc aurę skandalu, zapewnia teatrowi sukces. Pod względem formalnym "Łaknąć" różni się od poprzednich utworów, składa się bowiem z monologów czterech postaci, pozbawionych imion (określonych jako A, B, C, M). W odróżnieniu od bohaterów wcześniejszych dramatów nie mówią one językiem potocznym; styl "Łaknąć" porównywano do "Biblii" i "Ziemi jałowej" Eliota. W monologach postaci pojawiają się motywy śmierci, gwałtu i samotności.
Ostatni dramat Sarah Kane, "4.48 Psychosis", jest utworem autobiograficznym. Sarah Kane cierpiała na depresję; przywoływana w tytule liczba 4.48 oznacza godzinę o świcie, kiedy najwięcej osób popełnia samobójstwa. "4.48 Psychosis" jest bardziej poematem niż tekstem dramatycznym; podobnie jak w "Łaknąć" nie ma tu nawet szczątkowej akcji dramatycznej. Tekst składa się z opisu koszmarów, klinicznych objawów depresji, a także przypadkowych ciągów liczb i słów. Jest zapisem choroby, spowiedzią i testamentem. Niektórzy krytycy uznali ten utwór za zbyt osobisty; inni dostrzegli w nim uniwersalną atmosferę beznadziejności. Prapremiera "4.48 Psychosis" odbyła się w czerwcu 2000 roku w Royal Court Theatre, już po śmierci autorki; reżyserował po raz kolejny James Macdonald, przyjaciel pisarki.
Kuracja antydepresyjna, którą Sarah Kane przeszła w Maudsley Hospital w Londynie, przyniosła jedynie krótkotrwałe efekty. Na początku 1999 roku pisarka próbowała popełnić samobójstwo, połykając 150 tabletek antydepresyjnych i 50 tabletek nasennych; znalazła ją współlokatorka. Kilka dni później Sarah Kane powiesiła się w szpitalnej łazience.
Sarah Kane twierdziła, że na scenie trzeba pokazywać okrucieństwo, a nie - jak w dramatach antycznych - tylko je relacjonować. Drastyczne sceny nie miały jednak być celem samym w sobie, ale środkiem do osiągnięcia celu. Kane nie wykorzystywała motywów kazirodztwa, homoseksualizmu, transseksualizmu, kanibalizmu po to, żeby szokować, lecz dlatego, że zawierają temat przekroczenia. Pisarka chciała, żeby widz nie przechodził obojętnie obok okrucieństwa. "Czasem trzeba zejść w wyobraźni do samego piekła, aby uniknąć go w rzeczywistości".
Sarah Kane uważała, że teatr nie powinien być rozrywką, ale intelektualnym i emocjonalnym wyzwaniem. Pokazywała ciemną stronę ludzkiego losu, dotykała istoty pierwotnych, najgłębszych marzeń i tęsknot. Choć niektórzy reżyserzy, zwłaszcza niemieccy, wystawili dramaty Sarah Kane w konwencji realistycznej, inni twórcy i krytycy twierdzą, że dramaty Kane nie mają nic wspólnego z realizmem, a odczytanie ich w tej konwencji daje efekt w postaci sztuki rodzajowej o wybrykach zboczeńców.
Dramaty Sarah Kane reżyserowali najwybitniejsi reżyserzy europejscy, między innymi Peter Zadek ("Oczyszczeni", Kammerspiele w Hamburgu), Martin Kusej ("Oczyszczeni", Staatstheater w Stuttgarcie), Thomas Ostermeier ("Łaknąć" i "Zbombardowani", Schaubühne, Berlin), Claude Regy ("4.48 Psychosis", Théâtre du Pont de la Lune, Bordeaux), Oskaras Korsunovas ("Łaknąć", Wilno), Krzysztof Warlikowski ("Oczyszczeni", koprodukcja Wrocławskiego Teatru Współczesnego, Teatru Polskiego w Poznaniu, Teatru Rozmaitości w Warszawie i Hebbel-Theater w Berlinie) i Grzegorz Jarzyna ("4.48 Psychosis", koprodukcja Teatru Rozmaitości w Warszawie i Teatru Polskiego w Poznaniu). W sezonie 2005/06 w repertuarze berlińskiej Schaubühne znalazły się wszystkie dramaty Sarah Kane.

Pracownia

X
Nie jesteś zalogowany. Zaloguj się.
Trwa wyszukiwanie

Kafelki

Nakieruj na kafelki, aby zobaczyć ich opis.

Pracownia dostępna tylko na komputerach stacjonarnych.

Zasugeruj zmianę

x

Używamy plików cookies do celów technicznych i analitycznych. Akceptuję Więcej informacji