Roman Statkowski
Ur. 24 XII 1859, Szczypiórno k. Kalisza. Zm. 12 XI 1925, Warszawa.
Roman Statkowski rozpoczął studia muzyczne w warszawskim Instytucie Muzycznym pod kierunkiem Władysława Żeleńskiego (studiując równocześnie prawo na Uniwersytecie), a ukończył je ze złotym medalem w petersburskim konserwatorium w klasie Mikołaja Sołowiewa. Przez pewien, niezbyt długi czas przebywał w Berlinie i Brukseli, zapoznając się z nowymi kierunkami muzycznymi, po czym wrócił do Petersburga, obejmując tam przedstawicielstwo warszawskiego składu fortepianów Hermana i Grossmana. Tam też powstawały jego pierwsze utwory, przeważnie drobne formy instrumentalne oraz kwartety smyczkowe.
W 1897 napisał Statkowski dwuaktową operą "Filenis" (z librettem osnutym na tle dramatu Hermana Erlera), która w 1903 roku zdobyła pierwszą nagrodą na międzynarodowym konkursie w Londynie. W następnym roku wystawiła ją Opera warszawska, m. in. dzięki poparciu Emila Młynarskiego, który już wcześniej wprowadzał na estradą Filharmonii symfoniczne dzieła Statkowskiego. Dzięki Młynarskiemu otrzymał też Statkowski stanowisko nauczyciela estetyki i historii muzyki w Konserwatorium Warszawskim, co pozwoliło mu osiąść w kraju i ustabilizować swój byt materialny.
Zachęcony sukcesem "Filenis" zgłosił artysta swój udział w ogłoszonym przez Konstantego Wołłodkowicza konkursie na operę według powieści poetyckiej "Maria" Antoniego Malczewskiego. W konkursie tym, jesienią 1904, jury przyznało Siatkowskiemu I nagrodę w wysokości 5000 rubli.
Był to szczytowy wzlot twórczości Statkowskiego. Później pisał już tylko drobne (i niezbyt liczne) utwory, poświęcając się przede wszystkim pracy pedagogicznej w Konserwatorium, gdzie objął klasę kompozycji po Zygmuncie Noskowskim, i na tym polu zaskarbił sobie trwałą i wdzięczną pamięć. Do uczniów jego należeli m. in. Jan Maklakiewicz, Piotr Perkowski, Kazimierz Wiłkomirski, Michał Kondracki, Jerzy Lefeld.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
