Tadeusz Ulanowski
ULANOWSKI Tadeusz (ok. 1872-1942), konferansjer, aktor. Był synem architekta. Studiował prawo na ros. uniw. w Warszawie i za udział w studenckim ruchu oświatowym był w 1898 aresztowany. Później współpracował z wieloma pismami jako publicysta i satyryk, wygłaszał odczyty na tematy literackie. W pocz. 1909 rozpoczął występy w kabarecie Momus, z którym współpracował do 1911, biorąc też udział w objazdach. W sez. letnich występował też w innych kabaretach: w 1909 w Chochliku, a w 1910 w Masce. O tym okresie jego działalności pisał A. Szyfman: "był raczej mówcą wiecowym i nieumiarkowanym gawędziarzem, lecz za to prezentował wyraźną linię człowieka postępu, a przy tym nie był pozbawiony talentu literackiego i swoistego dowcipu". W lecie 1912 występował w t. Bagatela jako konferansjer, a także grał rolę Collina ("Amator muzyki"). W tym samym teatrze w 1913 był nie tylko konferansjerem, ale także organizatorem sez. letniego. W 1914 reżyserował podobno operetkę "Zuchwalec" w T. Nowym. W okresie I wojny świat. współpracował z byłymi WTR, m.in. w 1916 brał udział w podkomisji opery i baletu Komisji do Spraw Reorganizacji T. Miejskich, był kier. artyst. sez. letniego w Dolinie Szwajcarskiej.
Ponadto w 1914-17 zapewne on kierował pracownią modelarską i dostarczał rekwizytów dla scen warsz., co było nawet odnotowane w recenzjach, np. "czuwał nad smacznym urządzeniem salonów" (J. Lorentowicz). W 1917 przygotował też dekoracje do "Piosnek ułańskich" w T. Rozmaitości. Nie jest jednał pewne, czy te ostatnie wiadomości nie dotyczą innej osoby o tym samym nazwisku i imieniu. Ostatni znany występ U. jako konferansjera odbył się 2 I 1918 podczas imprezy pn. "Tombola bez masek" w T. Wielkim. W 1918-34 był naczelnikiem wydz. w Min. Pracy; redagował też pismo "Ruch Pracowniczy". Napisał szereg powieści, m.in. "Doktor Filut", "Bank Chrystusa", ponadto książkę publicystyczną pt. "Ne spa?" zawierającą pewne elementy autobiografii. Był autorem utworów dram.: "Sąd" (1907, pod pseud. Tadeusz Herburt), rewii "Wisła" (wystawionej 1911), sztuki "Vox populi" (wystawionej 1927). Wg H. Małkowskiego był to "człowiek o rozmachu renesansowym, mówca, malarz, rzeźbiarz, śpiewak, literat".
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 41, 173; Domański: Repertuar 1911-15; Dymek z papierosa s. 364 (W. Jastrzębiec; il.); Karwacka: Momus (il.); Lorentowicz: Dwadzieścia lat t. 2; Małkowski: Moje wspomnienia; Sempoliński: Wielcy artyści; SWPP, seria I (tu bibl.); Szyfman:, Labirynt; WEP; Tyg. Ilustr. 1911 nr 34 (il.); Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Mir (M. Ostoja-Gajewski): Portret, karyk., rys., repr. H. Karwacka: Warszawski Kabaret Artystyczno-Literacki Momus, Warszawa 1982 i portret, rys., repr. Dymek z papierosa, Warszawa 1959; S. Szreniawa-Rzecki: Portret, karyk., rys., repr. pocztówka z zespołem Momusa - MTWarszawa, IS PAN; Fot. - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
