Kalendarium

Teatr Rozmaitości, Warszawa: wiec konstytucyjny, na którym powołano Związek Artystów Scen Polskich.

„Od wielu lat piastowana w duszach naszych myśl urzeczywistnia się. Dzisiejsze zgromadzenie ma uchwalić założenie Związku Artystów Scen Polskich. Od dnia dzisiejszego, dnia tak ważnego dla duchowego i materialnego rozwoju stanu aktorskiego – przestaniemy być rozbitą na atomy gromadą, a staniemy się niebawem silną, broniącą godności i dostojności swego zawodu organizacją” – mówił, otwierając zebranie, Józef Śliwicki, jeden z głównych animatorów tego przedsięwzięcia
[cyt. za: Związek Artystów Scen Polskich 1919–1929, Warszawa 1929, s. 10].

W dyskusji domagano się opracowania wzorcowych kontraktów aktorskich (zawieranych na cały sezon), postulowano upaństwowienie bądź przejęcie przez miasto teatrów w większych ośrodkach, zwracano też uwagę na potrzebę otoczenia opieką aktorów powracających z Rosji. Mieczysław Szpakiewicz „samobiczował upadek sceny i walorów artystycznych” [Wiec artystów scen polskich, „Kurier Warszawski” 1919 nr 354].

Prace nad stworzeniem organizacji aktorskiej rozpoczęły się jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. W październiku 1918 w dwunastu teatrach warszawskich (Artystycznym, Letnim, Małym, Mirażu, Nowoczesnym, Nowości, Polskim, Powszechnym, Praskim, Rozmaitości, Staszica, Wielkim) wybrano delegatów na pierwsze zebranie organizacyjne, które odbyło się 29 października w Teatrze Rozmaitości. Podjęto wówczas decyzję o utworzeniu organizacji pod nazwą Związek Artystów Scen Polskich i powołano dziewięcioosobową Komisję Organizacyjną, która miała za zadanie opracować statut i przygotować kongres założycielski (wiec konstytucyjny). W jej skład weszli wybitni artyści o bogatym doświadczeniu związkowym: Józef Śliwicki (prezes), Aleksander Zelwerowicz (wiceprezes), Franciszek Frączkowski, Stefan Jaracz, Jan Kochanowicz, Józef Mikulski, Józef Munclingr, Juliusz Osterwa, Ludwik Śliwiński i Mieczysław Szpakiewicz.

10 listopada, w dniu powrotu Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu, komisja na nadzwyczajnym posiedzeniu w Teatrze Rozmaitości ogłosiła komunikat, określany przez Kazimierza Andrzeja Wysińskiego jako „pierwszy wolny manifest aktorstwa” (Wysiński):

„Nie chcąc pozostawać w tyle za twórczą falą organizującego się życia polskiego postanowili artyści scen warszawskich dać impuls do połączenia wszystkich pracowników teatralnych w Polsce w jedną, na autonomiczne sekcje podzieloną, korporację. (...) Minęły czasy, kiedy polski aktor był pariasem...”
[cyt. za: Związek Artystów Scen Polskich 1919–1929, Warszawa 1929, s. 9].

Bibliografia

• Artyści sceny polskiej w ZASP 1918-2008. 90 lat Związku Artystów Scen Polskich. Księga jubileuszowa, red. Andrzej Rozhin, Warszawa 2008;
• Wysiński Kazimierz Andrzej, Związek Artystów Scen Polskich 1918–1950, Wrocław 1979;
• Związek Artystów Scen Polskich 1919–1929, Warszawa 1929.