Osoby

SKALSKI Stanisław Jan (15 X 1888 Kraków - 7 IX 1962 Kraków), aktor, reżyser. Był synem Jana S., ka­sjera i rachmistrza Powiatowej Rady Krakowskiej, i Wiktorii z Konopków, mężem -> Elżbiety S. z domu Kondratiew. Uczył się w Krakowie w gimn. klasycz­nym, następnie studiował literaturę pol. i klasyczną na Uniw. Jagiellońskim. Jeszcze jako uczeń gimn. zaczął się uczyć gry scen. u krewnego matki, aktora S. Konop­ki, później był uczniem S. Stanisławskiego. Równocześ­nie w 1908-17 działał jako członek, a następnie prezes Akademickiego Koła Artyst. Miłośników Dramatu Klasycznego i brał udział w przedstawieniach Koła na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie. W tych latach statystował też i grał epizodyczne role w t. krakowskim. W lecie 1917 zaangażowany do zespołu T. im. Słowac­kiego, pozostał na scenie krak. do 1919 i grał w tym czasie m.in. Marka Lubonia ("Czartowska ława"), Chma­rę ("Mazepa"), Cześnika ("Bolesław Śmiały"). W sez. 1918 /19 występował w T. Powszechnym w Krakowie, w sez. 1919/20 w Poznaniu, w sez. 1920/21 w T. Miejskim w Łodzi, w sez. 1921/22 w T. Narodowym w Toruniu, w sez. 1922/23 w T. Miejskim w Wilnie, w sez. 1923/24 w T. Polskim w Katowicach, w sez. 1924/25 w T. Miej­skim w Grudziądzu i w objeździe po Pomorzu z tym t., w sez. 1925/26 w t. w Sosnowcu. Od 1926 do 1929 pra­cował w T. Polskim w Katowicach, a od jesieni 1929 należał do zespołu Reduty. W sez. 1931/32 był kierow­nikiem artyst. i aktorem T. Popularnego w Łodzi, a w sez. 1932/33 w T. Polskim w Bydgoszczy. Kilkakrotnie był kierownikiem zrzeszeń aktorskich: w sez. 1922/23 w Wilnie, w sez. 1924/25 w Grudziądzu, w 1932 w Ło­dzi. W 1933-39 nie występował, lecz pracował jako okręgowy instruktor oświaty pozaszkolnej, a następnie referendarz w kuratorium poznańskim. W swej pracy oświatowej zajmował się t. ludowym, szkolnym i świet­licowym, m.in. urządzał kursy teatr., reżyserował sztuki dla uczniów w gimnazjach. W czasie II wojny świat. pracował w Warszawie jako robotnik, później buchal­ter, a następnie w Komorowie, ucząc też na tajnych kursach. Po wojnie powrócił do pracy w teatrze. W sez. 1945/46 występował i reżyserował w T. Polskim w Biel­sku-Białej i Cieszynie. W sez. 1946/47 i 1947/48 grał w T. im. Słowackiego w Krakowie oraz wykładał tu w Państw. Szkole Dramatycznej. W 1948-50 pracował ja­ko aktor i reżyser w T. Miejskim w Kaliszu, w 1950-52 w t. w Świdnicy, w 1952-55 w T. Dramatycznych w Częstochowie. Od 1955 do końca życia występował w T. im. Słowackiego w Krakowie.
Wśród wielu różnorodnych, najczęściej charakterystycz­nych, ról S. najważniejsze: Ksiądz Marek ("Ksiądz Ma­rek"), Jurand ("Krzyżacy"), Kościuszko ("Kościuszko pod Racławicami"), Wojewoda ("Mazepa"), Samuel ("Sędzio­wie"), Geniusz ("Wyzwolenie"), Wernyhora ("Wesele"), z ról późniejszych: Jowialski ("Pan Jowialski"), Prof. Poleżajew ("Niespokojna starość"), Argan ("Chory z urojenia"), Jaskrowicz ("Grzech"), Dziad ("Wesele"). Od 1921 zaczął również pracować w t. jako reżyser, kolejno na wszyst­kich scenach, na których był zaangażowany. Wysta­wił m.in. "Dziady", "Erosa i Psyche", "Zaczarowane koło", "Noc listopadową", "Sędziów", "Księdza Marka", "Balladynę", "Intrygę i miłość", "Don Carlosa". Napisał artykuł "Z dzia­łalności Akademickiego Koła Artystycznego Miłośników Dramatu Klasycznego przy Uniw. Jagiell. w Krakowie w 1905-17", który opublikował w "Meandrze" 1960 nr 11/12.
Bibl.: Almanach 1962/63; Orlicz (il.); Sobański: Teatr pol. na Śląsku; Trzechlecie T.N. w Toruniu; Biuletyn Informacyjny SPATiF, Warszawa 1962 nr 25/26; Teatr 1959 nr 24 (il.), 1962 nr 20; Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN; Akta SPATiF nr 554; Autobiografia Stanisława S., maszynopis IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973