Osoby

WĘGIERKOWA Zofia, z Billauerów (3 VII 1893 Warszawa - 23 XI 1975 Warszawa), scenograf. Była córką Michała Billauera, snycerza, i Eleonory Aleksandry z Goldbergów, krawcowej, siostrą -> Karola Borowskiego, żoną Aleksandra Węgierki (zob. t. 1). Studiowała malarstwo w warsz. Szkole Sztuk Pięknych (1909-11). W 1911 wyjechała do Paryża, gdzie studiowała malarstwo, zrobiła także specjalizację w zakresie krawiectwa i kompozycji kostiumów; tam też poznała historię kostiumów, tkanin i meblarstwa. Po powrocie do Warszawy w 1912 założyła pracownię artyst. strojów damskich pn. L'Art et la Mode, którą prowadziła z dużymi powodzeniem do 1920. Uprawiała malarstwo. Poślubiła 15 I 1915 A. Węgierkę; pod jego kier. w 1921 zaczęła pracę teatr. w T. Bagatela w Krakowie, gdzie (jak podawała) debiutowała jako scenograf przedstawieniem "Świt, dzień i noc". W 1923 wróciła wraz z mężem do Warszawy i razem z nim zaangażowała się do T. Polskiego. Autorstwo projektów! W. umieszczano na afiszach od 1931. Do 1939 pracowała jako scenograf w T. Polskim i Małym. W 1931-32 była ponadto "zarządzającą stroną kostiumową" w T. Miejskich w Łodzi pod dyr. K. Borowskiego. Projektowała też dla innych t. warsz.: Ateneum, Kameralnego, Jaskółka, a w 1934-36 Na-rodowego, Nowego i Letniego i kierowała działem kostiumowym TKKT. W czasie II wojny świat. była zmuszona ukrywać się. Pracowała jako krawcowa pod przybranym nazwiskiem. Przebywała w Skolimowie, Żabieńcu, Warszawie, Kielcach i Lublinie. W 1945 i do końca sez. 1945/46 w T. Miejskim w Lublinie projektowała scenografię dwunastu premier. Od października 1946 pracowała w T. Polskim w Warszawie; ostatnią w tym teatrze prem. z jej dek. i kostiumami byli "Kuglarze" na scenie Kameralnej (2 VII 1960). Do przejścia na emeryturę w 1968 była w T. Polskim kier. artyst. pracowni kostiumów, a nast. do 1973 konsultantem tego teatru do spraw kostiumów. Gościnnie współpracowała z innymi teatrami w Warszawie: Rozmaitości (1948), Powszechnym (1948-55), Operą (1952), Nowej War­szawy (1953), Ziemi Mazowieckiej (1961), a także z T. Powszechnym w Łodzi (1950), T. Dramaty­cznymi w Częstochowie (1951), T. im. Węgierki w Białymstoku (1955) i T. im. Solskiego w Tar­nowie (1961). W 1951-68 na Wydz. Scenografii warsz. ASP prowadziła zajęcia z techniki realizacji kostiumu teatralnego. Była członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP.
Należała do grupy dekoratorów-eklektyków. Specja­lizowała się w projektowaniu kostiumów (przed woj­ną najczęściej współpracowała z S. Śliwińskim jako autorem dek.), miała dużą umiejętność ich wyko­nania od strony krawieckiej i stosowania różnych materiałów. "Kostiumy Węgierkowej są niemal re­konstrukcją autentyczną dawnych strojów i do nie­których sztuk - o charakterze realistycznym - nadają się doskonale". "Umie dostosować się do różnych stylów, a kolorystyka jej jest raczej spo­kojna, nie agresywna". "Swymi kostiumami nie in­scenizuje sztuki, raczej zadowala się dobrym, ko­rzystnym ubraniem aktora, w czym jej fachowa wiedza i smak artystyczny rzadko kiedy zawodzą" (Z. Strzelecki). Ważniejsze prace przed wojną, to kostiumy do przedstawień: "Elżbieta królowa Anglii" (1931), "Matołek z wysp nieoczekiwanych" (1935), "Sułkowski", "Wesele Figara", "Lato w Nohant" (1936), "Noc listopadowa" (1938). Projektowała także, choć rzadziej, dekoracje. Wysoko oceniono jej scenogra­fię do "Intrygi i miłości" (1934), o której Z. Norblin-Chrzanowska pisała: "Salon lady Milford, biały z cierpko-niebieskimi draperiami, skomponowany był jako tło dla cudownych strojów"; "Plama barw­nych, fantastycznych kwiatów w wazonie łączyła jasne tło sali z łososiowym odcieniem strojów w harmonię, za którą słusznie dekoratorka otrzymała burzliwe oklaski przy podniesieniu kurtyny". Pro­jektowała też dek. m.in. do "Poskromienia złośnicy" (1935), "Tessy" (1936), "Cezara i człowieka" (1937) i "Subretki" (1938) - "dekoracje Węgierkowej miały wszystkie cechy tych teatralnych salonów, które nic nie mówią o mieszkańcach", "stanowią czysty komunał od kilku lat panoszący się na scenach warszawskich" (B. Korzeniewski). Do ważniejszych jej prac powojennych należą projekty do następu­jących przedstawień: "Penelopa" (1946) - "dekoracje efektowne malarsko, choć w plenerze nieco prze­słodzone" (E. Csató), "Wilki i owce" (1947), "Wrogo­wie" (1949), "Intryga i miłość" (1951), "Lalka" (1952), "Lato w Nohant" (1956).
Bibl.: Almanach 1975/76; Csató: Interpretacje; Grzymała-Siedlecki: Z t. warsz.; Korzeniewski: Spory; Krasiński: Warsz. sceny; Lorentowicz: T. Polski; Pol. życie artyst. 1915-39; SAP warsz.; Słonimski: Gwałt; Strzelecki: Pla­styka teatr.; W kręgu "Baja"; Wierzyński: Wrażenia; Pion 1936 nr 3, 15, 39; Stolica 1956 nr 48; Świat 1934 nr 51 (Z. Norblin-Chrzanowska); Świat Pań 1936 nr 52 (il.); Życie Warsz. 1975 nr 273, 276, 278; Afisze, programy, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Archiwum ASP Warszawa; Akta, T. Polski Warszawa.
Ikon.: Autoportret, olej, 1975 - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994