Aldona Pawłowska
PAWŁOWSKA Aldona Barbara, z Pancerzyńskich, pseud. Herburtówna (8 II 1892 Wilno - 22 V 1974 Warszawa), aktorka. Według S. Łozy ur. na Uralu. Była córką Czesława Pancerzyńskiego i Marii z Uziembłów, drugą żoną Jana Pawłowskiego (zob. t. 1), ślub w sierpniu w 1920 w Warszawie. Ukończyła gimn. w Wilnie, nast. uczęszczała na kursy A. Baranieckiego w Krakowie. W sez. 1908/09 należała do zespołu T. Polskiego w Poznaniu i grała (używając pseud.) takie role, jak: Klio ("Piękny sen"), Lokatorka ("Moralność pani Dulskiej"), Gertruda ("Hamlet"), Oliwia ("Wieczór Trzech Króli"). Wkrótce przeniosła się do Warszawy, gdzie kontynuowała naukę w Szkole Aplikacyjnej (1911/12). Od 1912 grała role naiwne i liryczne na scenie warsz. T. Małego, a od 1914 "z powodzeniem odtwarzała ten sam rodzaj ról, zwracając na siebie uwagę inteligentnym ujęciem postaci" (J. Czempiński) w T. Polskim. Niektóre role z tego okresu: Jenny ("Major Barbara"), Lola ("Bez mężczyzn"), Panienka ("Pariasy"), Lusia ("Murzyn"), Ania ("Dzieci Waniuszyna"), Erynia ("Wyzwolenie"), Aniela ("Król"), Willma ("Komedia słów"). Potem grała na innych scenach warsz.: w T. Letnim (1919-20), Qui Pro Quo, Praskim (1922-23). Po zamążpójściu nadal używała pseudonimu. W sez. 1923/24 wyjechała do Łodzi i pracowała jako kasjerka T. Miejskiego; po powrocie do Warszawy znów grała w Qui Pro Quo (1925), nast. w T. Ćwiklińskiej i Fertnera (sez. 1926/27). W 1930-36 była aktorką T. Miejskich w Wilnie. W 1936-39 grała w Warszawie, gł. w T. Polskim i Małym oraz w teatrze dla młodzieży i wojska pn. Nasz Teatr (pod kier. H. Starskiej). Oprócz amantek grała z powodzeniem role charakterystyczne; niektóre z nich: Mielska ("Biała rękawiczka"), Berta ("Guwernantki"), Wanda ("Podjazd nieprzyjacielski"), Siostra Lelewela ("Noc listopadowa"). Po II wojnie świat. występowała (pod nazwiskiem Pawłowska) w T. Ludowym w Warszawie (1948-68). Jej role powojenne, to m.in. Matka ("Skalmierzanki"), Marcinowa ("Kot w butach"), Stara kobieta ("Balladyna"), Teresa ("Odwety"), Mieszczanka ("Konfederaci barscy"). Zagrała w kilku filmach.
Bibl.: Almanach 1973/74; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 147, 237, 238 (il.); Hist. filmu t. 5; Lorentowicz: Dwadzieścia lat t. 4; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 381; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 56, 78; Kur. Warsz. 1920 nr 228, 1923 nr 29 Scena i Szt. 1908 nr 35, 38, 48; Życie Warsz. 19741 125; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta, ZASP; Straus: Repertuar 1915-16.
Film.: 1962 - Mój stary (f.); 1963 - Zbrodniarz i pana (f.); 1971 - Dancing w kwaterze Hitlera (f).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
