Michał Szobert
SZOBERT Michał, właśc. M. Pińczuk (22 VII 1859 Lwów - 6 XI 1919 Lwów), aktor, reżyser. Był mężem -> Filipiny Flory Sz. Uczył się w gimn. realnym i na wydziale chemicznym politechniki we Lwowie. Wg wspomnienia w "Scenie Polskiej" zaczął występować w t. ukr., a następnie przez pewien okres grał na scenach niemieckich. 3 IV 1880 wystąpił po raz pierwszy na scenie t. lwow. w małej rólce Prokulejusa ("Antoniusz i Kleopatra"). W tymże roku zaangażowany, występował w t. lwow. do 1892, z niewielkimi tylko przerwami: w 1883 (grał wtedy w warsz. t. ogr. Alhambra i Nowy Świat oraz w zespole J. Myszkowskiego w Zamościu) i w maju 1885, kiedy występował w t. krak., m. in. w roli Rataja ("Noc świętojańska"). W t. lwow. w 1883 objął "wydział ról serio-charakterystycznych" i grał m. in. Fromentela ("Safanduły") i Szymona Ratańca ("Czartowska ława"). W 1893 występował w Stanisławowie i z zespołem tego t. w Krynicy (lato). 17 VI 1893 we Lwowie ożenił się z Filipiną Florą Flach, późniejszą aktorką. Od października 1893 do końca czerwca 1895 występował w T. Miejskim w Krakowie. Pod dyr. T. Pawlikowskiego wzbogacił swój repertuar o takie role jak: Jan Brzechwa ("Wąsy i peruka"), Major ("Pan Geldhab"), Stary Ekdal ("Dzika kaczka"), Jago ("Otello"), Aktor I ("Hamlet"). W sez. 1894/95 prawdopodobnie występował również krótko we Lwowie. Od 1895 do 1897 występował w t. łódz. i z zespołem tego t. w warsz. t. ogr. w Cyrku (lato 1896), w sez. 1897/98 w zespole Cz. Janowskiego w Sosnowcu, następnie w Kielcach, w lecie 1898 prawdopodobnie w Ojcowie (dyr. Cz. Janowski), następnie w warsz. t. ogr. Odeon, we wrześniu i październiku 1898 w zespole Cz. Janowskiego w Sosnowcu i Kielcach, w sez. 1898/99 w t. łódzkim. Od 1 do 26 V 1899 występował gościnnie w WTR, m.in. jako Pastor ("Dzwon zatopiony"), Cześnik ("Zemsta"), Da Silva ("Uriel Akosta"), i od 13 VI 1899 został zaangażowany do zespołu dramatu. Na scenie warsz. grał do 1906, a w sez. 1904/05 był także pomocnikiem reżysera T. Rozmaitości (B. Ładnowskiego). Od 1906 do 1912 występował w lwów. T. Miejskim; grał tu m. in. Senatora ("Dziady"), Starego Wiarusa ("Warszawianka"), Czepca i Upiora ("Wesele"). W sez. 1907/08 był także reżyserem dramatu; w 1910 z zespołem t. lwow. występował w Wiedniu. W 1912 zaangażowany przez A. Szyfmana do T. Polskiego, od jesieni teąo roku był z zespołem na występach w Kijowie, Mińsku Litewskim i Petersburgu. Od stycznia 1913 do 1917 (prócz sez. 1914/15) występował w T. Polskim w Warszawie; grał tu takie role jak: Rotmistrz ("Damy i huzary"), Prospero ("Burza"), Ciuciumkiewicz ("Dom otwarty"), Pustelnik ("Balladyna"). W 1917 wyjechał do Lwowa i występował tu w T. Miejskim do końca życia. W ostatnich latach grał rzadko; tracił pamięć z powodu choroby umysłowej. Ostatnie jego role to m.in. Szwarcenkopf ("Małka Szwarcenkopf"), Wielki Książę Jerzy ("Carewicz") i Szydełkiewicz ("Nieporozumienie"). Silnie zbudowany, o wyrazistej twarzy i interesującym, głębokim, mocnym głosie, grał role bohaterskie, charakterystyczne, rezonerów. Celował w rolach charakterystycznych w dramatach (tzw. serio-charakterystycznych), szczególnie "intrygantów" i "czarnych charakterów". "Pamiętało go się jako wykonawcę ról poważnych, solennych, czasem namaszczonych. Wykonywał je z przekonaniem i przyjemnością. W grze jego było coś jakby z nasilonego windowania ze swego wnętrza uczuć, których rola wymagała, ale od przesady uchraniał go dobry smak" - wspominał A. Grzymała-Siedlecki. Wg P. Owerłły "rodzajem gry swojej przypominał trochę aktorów niemieckich. Posiadał świetną dykcję, donośny głos, a przy tym odznaczał się pewną afektacją w mówieniu, zwłaszcza w deklamacji". Znane było jego zamiłowanie do repertuaru klasycznego, wiedza historyczno-lit., znajomość kilku języków. Inteligencja i pracowitość dominowały także w jego aktorstwie; "w powierzonych mu rolach analizował na wszystkie strony każde niemal słowo. Był jak zegarmistrz, który potrafi zegarek rozebrać do ostatniej śrubeczki" - pisał A. Grzymała-Siedlecki. Do najlepszych ról S. zaliczano: Drwala ("Zaczarowane koło"), Króla Leontesa ("Opowieść zimowa"), Engstranda ("Upiory"), Wurma ("Intryga i miłość"), Dzierżykraja ("Bagienko"), Regimentarza ("Sen srebrny Salomei"), Blaksa ("Eros i Psyche"), Svengali ("Trilby") oraz wielokrotnie granego Jagona ("Otello").
Bibl.: Almanach, Lwów 1911 (il.); Czempiński: Teatry w Warszawie s. 147, 224 (il.); Grzymała: Świat aktorski; Hahn: Shakespeare w Polsce; Lorentowicz: T. Polski; Okręt s. 390; Olszewski: Z kronik teatr, (il.); Owerłło; Pepłowski: Siły sceny lwow. s. 23-24; Pepłowski: Teatr we Lwowie II; Rocz. artyst.-lit., Łódź 1899 s. 4, 25; Warnecki; EMTA 1893 nr 519, 1899
nr 18, 21; Kur. warsz. 1919 nr 313; Scena pol. 1920 z. 2; Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN; Akt zgonu 1919/48 z parani NPM Śnieżnej we Lwowie, USC Warszawa-Śródmieście.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - Arch. m. Krakowa i woj. krak., MTWarszawa, zb. J. Gota Kraków (tbl. Artyści sceny lwowskiej).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
