Władysław Krogulski
KROGULSKI Władysław (10 VIII 1843 Warszawa - 26 XII 1934 Warszawa), aktor, dyrygent. Był synem muzyka Michała K. i Tekli z Węglewskich, mężem -> Wilhelminy Lewickiej. Po ukończeniu gimn. kształcił się w warsz. Instytucie Muzycznym, udzielając jednocześnie lekcji muzyki. Sztuki aktorskiej uczył się u J. Królikowskiego, potem w warsz. Szkole Dramatycznej. Debiutował 23 IV 1862 w WTR w roli Lokaja ("Przyjaciele"), ale nie został zaangażowany. 1 I 1863 przyjęty został do orkiestry WTR. Nie zrezygnował jednak z aktorstwa i 31 VII 1867 wystąpił jako Desge-nais ("Kobiety z kamienia"). Nie otrzymawszy i tym razem engagement grał nadal w orkiestrze. Podobno w tym czasie pogłębiał studia muz. za granicą, we Włoszech i Paryżu. W kwietniu 1869 występował w t. lwow., następnie w zespole P. Woźniakowskiego. W tym samym roku próbował znowu powodzenia w WTR: 25 IX w roli Michonneta ("Adrianna Lecouvreur"); zaangażowany został jednak do zespołu dramatu WTR po dwóch jeszcze debiutach dopiero od 13 I 1872 i odtąd stale tam występował (od 1915 w T. Rozmaitości, od 1924 w T. Narodowym), być może z przerwą w 1873-76, kiedy podobno występował na prowincji. 24 VI 1876 ożenił się ze śpiewaczką Wilhelminą Lewicką. W marcu 1914 obchodził na scenie T. Rozmaitości jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scen., a 27 I 1923 jubileusz sześćdziesięciopięciolecia. Po przejściu na emeryturę występował sporadycznie aż do 1930 (ostatnia rola: Pan Anzelm w "Maman do wzięcia").
Równocześnie z pracą w t. udzielał lekcji gry na fortepianie, układał ilustracje muz. do przedstawień teatr., komponował piosenki, pełnił również funkcje dyrygenta orkiestry T. Rozmaitości. W 1922 został mianowany honorowym członkiem ZASP. Grał ponad dziewięćset ról. Najczęściej były to role służących, jak np. Baptysta ("Poskromienie złośnicy") lub niewielkie role charakterystyczne, np. Ryjek ("Sen nocy letniej"), Perełka ("Zemsta"), Waluś ("Consilium facultatis"), Grunert ("Woźnica Henschel"), Ojciec Laurenty ("Romeo i Julia"). Pozostawił bardzo obfite notatki dotyczące aktorów i śpiewaków warsz. w XIX w., oparte w części na własnych wspomnieniach, w części zaś na relacjach starszych kolegów i tradycji teatralnej. Fragmenty tych notatek były publikowane w czasopismach, m.in. w "Kurierze Teatralnym" (1901), "Świecie" (1938, 1939) oraz oddzielnie w zbiorze pt. "Gwiazdy" (1908).
Bibl.: Błaszczyk: Dyrygenci; Goślicki: Pamiętnik 1871; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Kotarbiński: Aktorzy i aktorki s. 100-102; Owerłło; PSB XV (Z. Wilski); Rapacki: Sto lat (il.); Rulikowski: Teatr warsz.; EMTA 1893 nr 528 (il.); Kur. warsz. 1867 nr 171, 1923 nr 28; Świat 1914 nr 9, 1938 nr 52/53; Chomiński; Jasiński.
Ikon.: Fot. pryw. - IS PAN, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
