Alojza Żółkowska
ŻÓŁKOWSKA Alojza, zamężna Ostrowska (19 X 1850 Warszawa - 16 VII 1921 Warszawa), aktorka. Była córką - Alojzego Gonzagi Jazona Żółkowskiego i Tekli ze Skalskich, matką -> Adama Ostrowskiego. Debiutowała w WTR 3 III 1869 w roli Pauliny ("Stary jegomość"), a od 13 I 1870 została zaangażowana do zespołu dramatu. 12 X 1871 wyszła za lekarza Adolfa Ostrowskiego i wycofała się ze sceny. Wróciła do zespołu WTR od 12 XI 1891. W 1901 została zwolniona, ale zaangażowano ją ponownie w 1902. Występowała w WTR (od 1915 przekształconych w T. Miejskie) do końca życia, używając stale nazwiska panieńskiego. 19 XII 1920 obchodziła w T. Rozmaitości jubileusz grając rolę Żelaznej ("Panna Maliczewska"). Popełniła samobójstwo po śmierci swego syna Adama. W początkowym okresie działalności występowała w rolach amantek, jak np. Aniela ("Szlachectwo duszy"), Jessyka ("Kupiec wenecki"). Po powrocie na scenę "grywała z dużym powodzeniem role charakterystyczne" (P. Owerłło). Niekiedy jednak zarzucano jej przerysowywanie odtwarzanych postaci w kierunku groteski. Grała wtedy m.in. Ciocię Belcię ("Gęsi i gąski"), Eulalię ("Marcowy kawaler"), Orgonową ("Damy i huzary"), Dziurdziulińską ("Klub kawalerów"), Matałkowską ("Tamten").
Bibl.: Almanach Żółkowskiego; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Owerłło; EMTA 1891 nr 424; 1893 nr 526 (i1.), 1902 nr 25; Kur. codz. 1891 nr 314; Kur. warsz. 1920 nr 350, 1921 nr 194; Chomiński; Jasiński; Listy Ż. do siostry, IS PAN.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
