Osoby

MAZAREKÓWNA Stanisława, właśc. S. Mazarek, zamężna Żółkiewska (16 IX 1899 Elizawetpol - 7 X 1976 Poznań), aktorka, reżyser. Była córką Adama M. i Teodozji z Chylo-Chylińskich, żoną Tadeusza Żółkiewskiego. Skończyła gimn. w Armawirze; przez rok uczyła się aktorstwa w Studiu K.S. Stanisławskiego w Moskwie, uczęszczając rów­nocześnie na kursy prawnicze. W 1918 przyjechała do Warszawy; w 1919 wstąpiła do zespołu Reduty, gdzie zadebiutowała w grudniu t.r. jako Helena ("Ponad śnieg bielszym się stanę"), nast. zagrała Margeritę ("Balwierz zakochany"). Recenzenci pisali o "akcentach prawdziwej szczerości"; "aktorka młoda, o dobrych warunkach zewnętrznych i dającej się wyczuć w słowie inteligencji", "gra ze zrozumie­niem, które doprowadzi ją do wybitnych rezultatów" (M. Orlicz). W sez. 1922/23-1924/25 występowała w T. im. Słowackiego w Krakowie (m.in. jako Ofelia w "Hamlecie", Tytania w "Śnie nocy letniej", Laura w "Kordianie"), 1925-27 w T. Polskim w Warszawie, 1927/28-1929/30 w T. Miejskim we Lwowie, a w sez. 1930/31 w T. Ateneum w War­szawie. Na jesieni 1929 odbyła duży objazd miast południowych i zachodnich z T. Premier F. Frączkowskiego z udziałem K. Junoszy-Stępowskiego. W latach nast. wiązała się dorywczo z różnymi zespo­łami; objeżdżała większe ośrodki teatr. lub dawała serie występów gościnnych. Współpracowała z Re­dutą (1932, 1936), T. Artystów w Warszawie (1932), objazdowym zespołem K. Adwentowicza (1932), występowała gościnnie w Płocku, Bydgoszczy, Grudziądzu i Kielcach (lato 1933), jesienią 1933 grała w T. Nowym w Poznaniu. Od lutego 1934 do końca sez. 1934/35 występowała w T. Ziemi Po­morskiej w Toruniu, w którym zagrała wiele ról gościnnie także w sez. 1935/36 i 1936/37; brała udział w objazdach tego teatru (m.in. Gdańsk, So­pot, Ciechocinek, Inowrocław). W grudniu 1934 grała Maszę ("Kwiecista droga") w T. Miejskim na Pohulance w Wilnie. W sez. 1935/36 występowała gościnnie w zespole T. Wielkopolskiego; w 1935 grała także w T. Kameralnym, a w 1936 w T. Wielkim w Warszawie. W sez. 1936/37 występo­wała w Objazdowym T. Woj. Białostockiego. Na sez. 1937/38 zaangażowała się ponownie do T. Miejskich we Lwowie. Po operacji przebytej w 1938, na pół roku przerwała pracę, po czym w lecie 1939 występowała znów w T. Ziemi Pomor­skiej w Toruniu. Okres okupacji spędziła w War­szawie; pracowała w kawiarniach "Mon Cafe", "Do­rota" i "U Aktorek". W sez. 1945/46 grata w T. Polskim w Bielsku i Cieszynie, 1946/47 w Opolu, 1947/48 w T. Powszechnym TUR w Krakowie. W Bielsku i Opolu zajmowała się również reżyserią; wystawiła m.in. "Obcym wstęp wzbroniony", "Cień" D. Niccodemiego, "Popas króla jegomości". W sez. 1948/49, za dyrekcji W. Horzycy, zaczęła pracować w T. Polskim w Poznaniu, gdzie pozostała do eme­rytury (1 X 1966). W ostatnim okresie z powodu choroby serca występowała coraz rzadziej. Była aktorką "subtelną, liryczną" (H. Małkowska), miała b. dobre warunki scen., podkreślano ciepłą barwę jej głosu. O roli Beatrice ("Wiele hałasu o nic") zagranej w Krakowie (1925), a nast. we Lwo­wie w 1927 recenzenci zgodnie pisali: "Była śliczna, żywa, ciepła, kobieca, śmiechem rozpromieniona i porankowo świeża" (H. Zbierzchowski), "czarowała urokiem, wdziękiem, humorem pełni życia i tem­peramentem" (R. Dragan) - oba cyt. za "Wiado­mościami Teatralnymi" 1927. Grała m.in.: Annę ("Warszawianka"), Laurę ("Kordian"), Bertę ("Świerszcz za kominem"), Roksanę ("Cyrano de Bergerac"), He­lenę Ziemską ("Drugie imię miłości"), Janinę Żelską ("Dom otwarty"), Amelię ("Mazepa"), Desdemonę ("Otello"), Małgorzatę ("Dama kameliowa"). W zespo­łach teatr., w których występowała, cieszyła się uznaniem i sympatią, nie tylko dzięki poziomowi artyst. granych ról, ale także dzięki swojej postawie. Z. Koczanowicz pisał m.in. i o M.: "byli ludźmi o wysokiej kulturze osobistej, bardzo koleżeńskimi, dającymi młodszym piękny przykład umiejętności życia w gromadzie i cierpliwości w pokonywaniu objazdowych trudów". Po wojnie podkreślano doj­rzałość jej aktorstwa skoncentrowanego na odtwa­rzaniu najprostszymi środkami subtelnych niuansów i półtonów psychiki granych postaci, wzruszających i ciepłych. Do najważniejszych ról tego okresu na­leżały: Beata (Cień D. Niccodemiego), Julia Czer-wińska (Dom Kobiet) - uznana przez W. Natansona za najciekawszą rolę pozn. przedstawienia, Radczyni ("Wesele"), Linda ("Śmierć komiwojażera"), Pani Dobrójska ("Śluby panieńskie").
Bibl.: Almanach 1976/77; Hann: Shakespeare w Polsce; Koczanowicz s. 110, 114, 116; Konarska-Pabiniak: Reper­tuar; Krasiński: Teatr Jaracza; Kwaskowski s. 146, 160, 165, 169, 176, 191; M. Limanowski: Duchowość i maestria Warszawa 1992; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz (il.); Matkowska: Wspomnienia; Marczak-Oborski: Teatr 1918-39; Mykita-Glensk; Orlicz (U.); Simon: Spis przed­stawień Reduty; Szczublewski: Reduta; Express Pozn. 1964 nr 22 (il.); Kur. Warsz. 1925 nr 276, 1927 nr 272, 354, 1932 nr 318, 1935 nr 341, 1936 nr 250, 1938 nr 128, 139; Pam. Teatr. 1968 z. 3 s. 390; Scena-Film, 1928 nr 5-6; Teatr 1937 nr 11-12; Wiad. Teatr. 1927 nr 38 (il.); Afisze, programy, wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.) i kartoteki, ZASP; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: K. Lasocki: M. jako Bażancica (Czupurek), rys., 1922, repr. Świat 1922 nr 10; W. Bartoszewicz: Portret, rys., Szkicownik z lat 1947-1951 - Bibl. Raczyńskiego oraz M. jako Podstolina (Zemsta), rys., tusz, 1951 - MTWarszawa; Fot.: - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994