Jan Batory
JAN BATORY (1921-1981) - reżyser filmowy i scenarzysta.
Urodził się 23 VIII 1921 w Kaliszu. W 1948 rozpoczął studia w łódzkiej PWSF. Szkołę ukończył w 1951. W tym samym roku rozpoczął pracę w kinematografii jako asystent Wandy Jakubowskiej przy Żołnierzu zwycięstwa. W 1955 był współscenarzystą i współreżyserem (wraz z Henrykiem Hechthopfem) filmu dyplomowego Podhale w ogniu. W 1961 zrealizował samodzielnie film Odwiedziny prezydenta. Był to pierwszy fabularny obraz w Polsce skierowany do młodego widza, który poruszał tematykę społeczno-wychowawczą. Rok później przeniósł na ekran popularną książkę Makuszyńskiego O dwóch takich, co ukradli księżyc. W filmie tym zadebiutowali kilkuletni wówczas bracia Kaczyńscy, dziś znani politycy. Największą popularność zdobył reżyser melodramatem Con Amore, który do dziś należy do najchętniej oglądanych filmów polskich. Obok tematyki młodzieżowej reżyser chętnie sięgał do sensacji, ale nie zawsze z dobrym skutkiem. Do niezbyt udanych należały obrazy zrealizowane wg prozy Andrzeja Brychta, których akcja rozgrywa się współcześnie, ale sięga do wojennej przeszłości bohaterów. Obronną ręką wyszedł natomiast przy realizacji filmów sensacyjnych, opartych na wątkach powieści traktowanych momentami z lekkim przymrużeniem oka (adaptacje powieści Joanny Chmielewskiej). Po nakręceniu Skradzionej kolekcji reżyser mówił: "Chciałem dać widzom film lekki, pogodny, wzbudzić uśmiech, rozbawić, jednym słowem - 80 minut relaksu, którego tak bardzo nam brak. Mnie zresztą także. Praca nad filmem była dla mnie oddechem między trudniejszymi filmami o charakterze psychologicznym, które ostatnio realizowałem. Zamierzam zresztą tę twórczość kontynuować (właśnie pracuję nad scenariuszem, który będzie adaptacją nowej, nie wydanej jeszcze powieści Wojciecha Żukrowskiego)". Zapach psiej sierści był ostatnim filmem Batorego. Za całokształt twórczości reżysera odznaczono Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Odznaką Zasłużonego Działacza Kultury.
Zmarł 1 sierpnia 1981 w Warszawie.
Filmografia:
1955 - Podhale w ogniu (współreż. i współscen. Henryk Hechthopf) - nagroda na MFF w Trento (1963);
1961 - Odwiedziny prezydenta - Nagroda Specjalna Jury "Srebrna Muszla" oraz Nagroda Główna Hiszpańskich DKF-ów na IX MFF w San Sebastian (Hiszpania), wyróżnienia FIPRESCI i OCIC oraz Dyplom Honorowy na IV MFF w Acapulco (Meksyk);
1962 - O dwóch takich co ukradli księżyc (współscen. Jan Brzechwa) - główna nagroda "Pelayo de Oro" oraz wyróżnienie jury młodzieżowego na III MFF dla Dzieci i Młodzieży w Gijon (Hiszpania 1965), Grand Prix - "Złota Statuetka", Nagroda Ministra Oświaty Iranu oraz Nagroda Krytyki Filmowej na I MFF dla Dzieci w Teheranie (Iran 1966);
1963 - Ostatni kurs;
1964 - Spotkanie ze szpiegiem;
1965 - Lekarstwo na miłość (współscen. Joanna Chmielewska);
1968 - Dancing w kwaterze Hitlera (współscen. Andrzej Brycht) - premiera w 1971;
1969 - Ostatni świadek (współscen. Andrzej Brycht);
1972 - Jezioro osobliwości (współscen. Krystyna Siesicka) - "Złote Grono" na V LLF w Łagowie (1973) oraz wyróżnienie i Nagroda Widzów na I KSF "Młodzi i Film" w Koszalinie (1973);
1974 - Karino (współscen. Jan Dobraczyński, Marek T. Nowakowski) [serial TV] - film kinowy (1976);
1976 - Con amore - "Złote Grono" na VIII LLF w Łagowie (1976), "Złoty Jantar" na IV KSF "Młodzi i Film", Grand Prix - "Pelayo de Oro" na MFF dla Dzieci i Młodzieży w Gijon (Hiszpania 1977), I miejsce w plebiscycie "Sowietskiego Ekranu" na najlepszy film krajów socjalistycznych (ZSRR 1978);
1979 - Skradziona kolekcja (współscen. Joanna Chmielewska);
1982 - Zapach psiej sierści (także scen.);
Bibliografia: Encyklopedia kina (red. T. Lubelski), Kraków 2003; Twórcy polskiego filmu - Leksykon (red. O. Sobański), Warszawa 1986; roczniki "Filmowego Serwisu Prasowego";
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz
