Tadeusz Rittner
ur. 31 maja 1873, Lwów – zm. 19 czerwca 1921, Bad Gastein, Austria
Dramaturg, prozaik, krytyk teatralny.
Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackiej mieszkającej we Lwowie. Jego ojciec był profesorem prawa kościelnego, rektorem Uniwersytetu Lwowskiego, członkiem Rady Szkolnej Krajowej, ministrem oświaty w Wiedniu. Od jedenastego roku życia Rittner mieszkał w Wiedniu, tam też ukończył szkołę i studia prawnicze i zgodnie z rodzinną tradycją rozpoczął karierę urzędnika państwowego. Osiągnął wysokie stanowisko jako Hofsekretär Ministerstwa Wyznań i Oświecenia. Uważał się jednak za Polaka. Po I wojnie światowej wybrał obywatelstwo polskie. Współpracował z wieloma czasopismami polskimi i austriackimi, pisząc felietony i krytyki teatralne. Większość utworów literackich ogłaszał w wersji polskiej i niemieckiej.
Rittner, pracując jako urzędnik państwowy, równolegle żył w świecie sztuki – przede wszyskim teatru. Takie życie w dwu porządkach – w bezbarwnej codzienności oraz w świecie fikcji i ułudy – jest stałym motywem jego utworów. Po niemiecku wydał dwa zbiory nowel i cztery powieści. Po polsku opublikował cztery zbiory nowel: Przebudzenie (1905), Nowele (1907), W obcym mieście (1912), Powrót (1915). Polskie wersje powieści opublikował dość późno. Były to: powieść fantastyczna Duchy w mieście (1921), fantastyczno-polityczna Między nocą a brzaskiem (1921), autobiograficzna Drzwi zamknięte (1922), psychologiczno-filozoficzna Most (1926). Dwie ostatnie wyszły pośmiertnie, staraniem i częściowo w przekładzie jego żony.
Największym osiągnięciem literackim Rittnera były dramaty. Napisał ich kilkanaście, przeważnie w dwu wersjach językowych (czasem pisał najpierw po polsku, czasem po niemiecku). Do najważniejszych należą: W małym domku (premiera polska 1904, premiera niemiecka 1908), Głupi Jakub (polska 1910, niemiecka w nieco innej wersji 1910), Don Juan (niemiecka 1909, polska 1913), Lato (polska i niemiecka 1913), Człowiek z budki suflera (polska i niemiecka 1913), Wilki w nocy (polska i niemiecka 1916), Dzieci Ziemi (niemiecka 1915, polska 1922).
Dramaty Rittnera były wielokrotnie wystawiane w teatrach warszawskich i krakowskich, w Wiedniu, Berlinie, Monachium, Pradze, Hanowerze i wielu innych prowincjonalnych miastach niemieckich, austriackich, polskich i czeskich. Premiery miały w tak znanych i prestiżowych teatrach, jak Burgtheater i Deutsches Volkstheater. W tym ostatnim autor omal nie przypłacił życiem premiery Don Juana – spadająca kurtyna o włos ominęła jego głowę.
Swój program artystyczny wyłożył Rittner w artykule Komedia (1911). Ogłosił w nim brak miejsca na tragedię w czasach współczesnych. Wzrastająca samoświadomość i dociekliwość psychologiczna kazały mu widzieć świat takim, jakim jest w rzeczywistości: zarazem tragiczny, wzniosły i patetyczny – i błahy, śmieszny, a nawet wulgarny. Jego zdaniem, zadaniem sztuki jest przekazanie takiego obrazu i zawartego w nim dramatu rozdarcia. Taki też obraz tworzył w swoich sztukach, które nazywał komediami, ale kończył je tragicznie. Najwybitniejsze dramaty Rittnera utrzymane są w poetyce naturalistyczno-psychologicznej.
