Ludwika Marek
MAREK-ONYSZKIEWICZOWA Ludwika, pseud. Lena Stoklen, także Onyszkiewicz-Stoklen (17 X 1880 Graz - 2 VIII 1956 Kraków), śpiewaczka. Była córką Ludwika Marka, pianisty i dyr. szkoły muz. we Lwowie, i Marii z Mandlów, nauczycielki muzyki. Miała wykształcenie pianistyczne i po śmierci ojca uzyskała koncesję na dalsze prowadzenie szkoły. Jako śpiewaczka pocz. próbowała sił na koncertach i wieczorach towarzyskich we Lwowie, używając nazwiska Marek-Onyszkiewiczowa. Działała w kole lit.-artyst., m.in. 9 IX 1900 śpiewała na raucie pożegnalnym, zamykającym pięćdziesię-cioośmioletnią działalność t. Skarbka we Lwowie. Debiutowała 4 XII 1900 wykonując partię Gildy ("Rigoletto") w lwow. T. Miejskim i wg recenzenta "Echa Muzycznego Teatralnego i Artystycznego" "był to debiut wyjątkowo pomyślny, niemal zjawiskowy. Pani Onyszkiewiczowa wnosi ze sobą na scenę sopran ciepły, o niezwykle szerokiej skali, dźwięk srebra, zwłaszcza w pozycjach wysokich, wrodzoną koloraturę i muzykalność". Wróżono jej wówczas wielką karierę pod warunkiem pogłębienia studiów wokalnych. Po debiucie występowała często, m.in. w operze lwow. jako Violetta ("Traviata", luty 1901), Łucja ("Łucja z Lammermooru", marzec 1901), Filina ("Mignon", luty 1903), Małgorzata ("Hugonoci", kwiecień 1903), Ewa ("Hrabina", kwiecień 1903), dając zawsze "wyborną kreację pod względem wokalno-artystycznym" (F. Pajączkowski). Śpiewała także w Krakowie (1 III 1901 na koncercie kompozytorskim W. Żeleńskiego oraz z zespołem lwow. opery i operetki w lipcu i sierpniu t.r., nast. w przedstawieniach "Rigoletta" i "Hugonotów" w 1903), Warszawie (25 XI 1902 w Filharmonii), w Łodzi (23 I 1903 na koncercie w kantacie S. Moniuszki "Witolorauda"). W 1902 zrezygnowała z prowadzenia szkoły muz. i wkrótce opuściła Lwów. W sez. 1903/04 była solistką T. Wielkiego w Warszawie i w tym czasie zaczęła używać także pseud. Stoklen.
W 1906 mieszkała w Kijowie; śpiewała tu np. partię tyt. w "Hrabinie", wystawionej przez zespól J. Myszkowskiego. Później być może występowała we Lwowie. W sez. 1908/09 należała do zespołu operowego T. Polskiego w Poznaniu (śpiewała partię tyt. w "Halce"). W marcu 1910 wystąpiła w Kijowie na obchodach szopenowskich; chwalono wówczas jej ciepły, liryczno-koloraturowy sopran, okraszony wielką finezją i lotnością techniczną" ("Dziennik Kijowski"). W 1912 odniosła sukces w Berlinie, wystąpiła we Lwowie (w "Traviacie") i w Kijowie, odbyła tournee po Rosji (Charków, Krym, Kaukaz). W marcu 1913 przebywała w Londynie, wzięła udział w wieczorze zorganizowanym przez Kółko Pol. (informacja ta dotyczyć może Marii Markówny). W sez. 1915/16 zapewne znów śpiewała w Kijowie. Obok recenzji przychylnych miewała i krytyczne, zwracające uwagę na niedomogi w dykcji i aktorstwie. Potem związała się z Krakowem: przy ul. Karmelickiej 7 prowadziła szkołę śpiewu solowego (1922-23), w 1919-31 wykładała śpiew w Instytucie Muz., a w sez. 1929/30 sprawowała kierownictwo Instytutu. Nie zaniechała występów operowych: w sierpniu 1917 śpiewała Eurydykę ("Orfeusz" Ch.W. Glucka) oraz estradowych; od 1918 brała udział w koncertach Krak. Biura Koncertowego, w 1922 występowała w Lublinie, 1925 w Katowicach i Królewskiej Hucie, 1925 i 1926 w Krakowie i w Poznaniu śpiewała na wieczorach kompozytorskich K. Szymanowskiego. Następnie przeniosła się do Poznania, gdzie uczyła śpiewu i w 1939 obchodziła dwudziestolecie pracy pedagogicznej. Po wojnie ponownie mieszkała w Krakowie.
Bibl.: Kraków muz. 1918-39 (tu omyłkowo pod fot. podpisano: Maria Onyszkiewicz); Z. Ottawa-Rogalska: Lwy spod ratusza słuchają muzyki, Wrocław 1987; Pajączkowski: Teatr lwów.; Reiss: Almanach muz. Krakowa; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 381 (tu mylnie Stokłosowa Maria); Bluszcz 1903 nr 35; Dz. Kij. z 30 III 1910; EMTA 1900 nr 50, 1902 nr 48, 1903 nr 5, 9; IKC 1939 nr 101; Kur. Warsz. 1904 nr 120; Muzyka 1925 nr 11-12, 1926 nr 1; Now. Muz. 1903 nr 6, 1904 nr 6; Prz. Muz. 1925 nr 8; Prz. Poi. 1903 t. 148 s. 574-582; Prz. Teatr, i Kinematogr. 1922 nr 8; Scena i Szt. 1908 nr 35, 46; Świat 1912 nr 21 (il.); 1913 nr 12 (il.); Tyg. Teatr. 1912 nr 10; Afisze, IS PAN; Akt zgonu nr 293/56, USC Kraków-Śródmieście; Mika (tu Stoklenowa Maria); Prosnak: T. Wielki; Informacje Stanisława Lachowicza, Kraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
