Mary Didur-Załuska
DIDUR-ZAŁUSKA Mary, właśc. Maria Didur, zamężna Załuska (27 IV 1905 Mediolan - 21 V 1979 Katowice), śpiewaczka. Była córką Adama Didura (zob. t. 1) i meksykańskiej śpiewaczki Angeli Aranda-Arellano, siostrą śpiewaczek: Ewy D. i Olgi Didur (zob t. 1), żoną hrabiego Ireneusza Załuskiego (ślub 27 IX 1924). Szkołę ukończyła w Nowym Jorku. Głos kształciła we Włoszech. Debiutowała prawdopodobnie w sierpniu 1923 w Krakowie w T. Opera i Operetka jako Małgorzata ("Faust"), u boku występującego tam gościnnie ojca. Latem 1924 brała udział w przedstawieniach opery lwow. w Krakowie. Po ślubie w 1924, opuściła scenę. Mieszkała w Iwoniczu. Do zawodu śpiewaczki powróciła w 1933. W styczniu 1933 śpiewała partię Musetty ("Cyganeria") w przedstawieniu Krak. Tow. Operowego. Potem występowała w warsz. t. rewiowych i operetkowych: w T. 830 (sez. 1932/33), w t. Rex (1933) w programie "100% rewii"; w T. 8.15 (1936-37) w rolach: Dolores ("Taniec szczęścia"), Wiktorii ("Wiktoria i jej huzar"); gościnnie na scenie T. Wielkiego w Warszawie w operetce "Słońce Meksyku" (1937); w t. Wielka Rewia jako Gonda ("Rozwódka", 1938). Na sez. 1937/38 zaangażowała się do zespołu T. Wielkiego w Poznaniu i śpiewała w operetkach, np. Helgę ("Wieczna tęsknota") i Lizystratę ("Lizystrata"), w której to roli odniosła pewien sukces; T. Kassern napisał wtedy w "Dzienniku Poznańskim", że "czarujący zmysłowym powabem głos Załuskiej, niezwykle efektowna aparycja, którą podkreślała żywa, a mimo to pełna umiaru i dystyngowanej prostoty, gra sceniczna, potwierdziły, iż w Mary Didur-Załuskiej znalazła operetka polska vedettę w najwspanialszym typie". W sez. 1938/39 występowała w operetce we Lwowie. W czasie II wojny świat. była więźniarką obozu koncentracyjnego w Ravensbruck; w 1943 brała tam udział w obozowej szopce. W 1946 śpiewała na koncercie w Gorzowie Wielkopolskim. Od 1945 do końca sez. 1959/60 występowała w Operze w Poznaniu; pod koniec tego okresu pracowała tu też jako suflerka. Zdobyła u publiczności pozn. popularność i uznanie. Śpiewała pocz. większe role operetkowe, takie jak: Rozalinda ("Zemsta nietoperza", 1946), Julia ("Winobranie", 1947), a w 1949-59 niewielkie partie operowe, jak np.: Flora ("Traviata"), Antonia ("Niziny"), Łarina ("Eugeniusz Oniegin"), Marta ("Straszny dwór"), Javotte ("Manon"), Starościna ("Krutniawa"), w których mimo, że nie śpiewała już dobrze, wypadała korzystnie, dzięki temperamentowi i wdziękowi scen., zgrabnej figurze i długo zachowywanej, egzotycznej urodzie. 0d sez. 1960/61 do 31 VIII 1965 była w zespole solistów Operetki Poznańskiej. Zagrała tu jeszcze kilka udanych drugoplanowych ról, takich jak: Księżna Anhilda ("Sylwa"), Ethel ("Rose Marie"), Delfina ("Cnotliwa Zuzanna"), Królowa Klementyna ("Sinobrody"), Amerykanka ("Can-can"). Jubileusz czterdziestolecia pracy artyst. obchodziła 24 IV 1965 wystąpiła wtedy w roli Pani Higgins w "My Fair Lady" i był to jej ostatni, pożegnalny występ. Potem i mieszkała na Wybrzeżu, a w ostatnich latach życia na Śląsku.
Bibl.: Almanach 1978/79; Filler: Operetka; Kraków muz.1918-39; Krasiński: Warsz. sceny; Łoza: Czy wiesz; Nowowiejski: Pod zielonym Pegazem; Sempoliński: Wielcy
artyści; Świtała; Kron. m. Poznania 1981 (T. Świtała); Pam.Teatr. 1963 z. 1-4 s. 45; Ruch Muz. 1965 nr 8 (tu cytowana opinia T. Kasserna; il.); Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: W. Bartoszewicz: Portret, rys., 1947, Szkicownik z lat 1947-51 - Bibl. Raczyńskiego; Fot. - IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
