Stefan Essmanowski
ESSMANOWSKI Stefan, ur. 8 sierpnia 1898, Miechów – zm. 2 kwietnia 1942 rozstrzelany w masowej egzekucji – symboliczny grób znajduje się w Palmirach pod Warszawą (wg J.J. Lipskiego zginął w Treblince, por. Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”, t. 2, s. 432-433).
Poeta, krytyk, tłumacz, romanista. Wykładowca Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Najbardziej znany z przekładów powieści Roberta Gravesa.
Po maturze w 1917 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1919-1920 należał do zespołu redakcyjnego pisma „Zdrój” i współpracował z grupą skupionych wokół niego ekspresjonistów. W 1922 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy O sielankopisarzach polskich, napisanej pod kierunkiem Stanisława Windakiewicza. Po studiach przeniósł się do Warszawy. W stolicy pracował jako nauczyciel (egzamin zawodowy zdał w 1924). W latach 1928-1929 mieszkał w Poznaniu, gdzie był m.in. redaktorem technicznym tygodnika „Tęcza”, w którym zamieszczał własne tłumaczenia z języka francuskiego i angielskiego (posługiwał się w nich pseudonimem Stefan Jazgot). Wykładał w oddziale dramaturgicznym poznańskiej Wielkopolskiej Szkoły Muzycznej.
W 1930 osiadł na stałe w Warszawie, gdzie został m.in. wykładowcą Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej na wydziale sztuki reżyserskiej. Prowadził tam także wykłady z teorii dramatu. Równocześnie zajmował się krytyką literacką i teatralną. Rozwijał zainteresowania literaturą hiszpańską, włoską i zajmował się przekładami. Współpracował z „Wiadomościami Literackimi” (1929-1936), „Światem Kobiecym” (1931-1932), „Rocznikiem Literackim” (1932-1935), „Pionem” (1933-1935), „Tygodnikiem Ilustrowanym” (1934-1939), „Gazetą Polską” (1935-1936). Należał do Polskiego PEN Clubu. W 1938 był redaktorem działu oświatowego i kulturalnego w „Roczniku PAT” (Polskiej Agencji Telegraficznej).
Podczas okupacji uczył na tajnych kompletach. Należał do konspiracyjnej organizacji wojskowej znanej jako KOP (Komenda Obrońców Polski). W kwietniu 1941 został aresztowany przez gestapo i osadzony na Pawiaku.
Stanisław Essmanowski jest znany przede wszystkim ze swoich przekładów, a z jego prac edytorskich warto przypomnieć opracowanie Pana Tadeusza Adama Mickiewicza z 1934 r. Ogłosił także m.in. artykuły o organizacji studiów reżyserskich w Polsce (na łamach „Życia Sztuki”, 1935), o Emilu Zegadłowiczu („Wiadomości Literackie”, 1932) oraz o dziejach czasopisma literacko-artystycznego „Czartak” („Polonista”, 1931).
Bibliografia
Przekłady
- Charles Dickens, Oliwer Twist, Warszawa 1937;
- Robert Graves, Klaudiusz, Warszawa 1938 [wydania następne pt. Ja, Klaudiusz];
- Wiktor Hugo, Nędznicy, Warszawa 1938;
- Robert Graves, Klaudiusz i Mesalina, Warszawa 1939;
- Lope de Vega, Owcze źródło, ok. 1939.
Milan Lesiak
