Maria Każyńska
KAŻYŃSKA Maria, z Krajewskich (15 IX 1777 - 20 I 1813), aktorka, śpiewaczka. Była drugą żoną -> Macieja K., matką -> Dionizego K. Do ok. 1798 występowała pod nazwiskiem panieńskim. W 1795-98 należała do zespołu W. Bogusławskiego we Lwowie, w 1798-1801 do zespołu D. Morawskiego w Wilnie, następnie do zespołu swego męża, m.in. w Grodnie, Mińsku Litewskim, Wilnie (w t. wil. od 1805). W czerwcu 1809 występowała gościnnie z zespołem t. warsz. w Kaliszu. Uważana była za utalentowaną aktorkę charakterystyczną. Wg "Allgemeines Europaeisches Journal" (Brno, kwiecień 1796) grała "matki, stare kobiety, role karykaturalne, oberżystki, kochanki w rodzaju komicznym, gadatliwe baby wiejskie; te ostatnie znakomicie wg polskiego gustu". Niekiedy śpiewała w operze. Role: Dorota i Stara Baba ("Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale"), Astera ("Król zawojowany"), Natalia ("Aleksander Menżykow"), Inez ("Inez de Castro"), Agnieszka Sorel ("Karol VIII i Agnieszka Sorel"). Tłumaczyła dramaty z niem., jak np. "Hrabia Burgundu", "Kameleon".
Bibl.: Bernacki: Teatr; Estreicher: Teatra; Got: Na wyspie Guaxary; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Miller: Teatr i muzyka na Litwie s. 140, 202; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 26, 31; Skibiński: Pamiętnik; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Witkowski: Świat teatr.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 176501965, PWN Warszawa 1973
