Teofila Nowakowska
NOWAKOWSKA Teofila, właśc. Felicjanna N, z Kaczkowskich (ok. 1840 Lwów - 22 III 1933 Lwów), aktorka. Była córką Seweryna Kaczkowskiego, skrzypka orkiestry t. lwow., żoną -> Lecha N. Do 1861 występowała na scenie pod nazwiskiem panieńskim. Debiutowała 16 X 1857 we Lwowie w roli Józi ("Stary mąż"). Oceniona bardzo przychylnie, została zaangażowana do t. lwow. i objęła wydział ról "naiwnych i lirycznych". We Lwowie pozostała do 1869. Była przez blisko dziesięć pierwszych lat swojej kariery "pierwszą naiwną" sceny lwow. grając z powodzeniem m.in. Amelkę ("Przed śniadaniem"), Emilię ("Nasi najserdeczniejsi"), Adriannę ("Pożar w klasztorze"); popisową jej rolą była przez wiele lat Fanchon ("Poczwarka"). 18 V 1861 wyszła za aktora Lecha Nowakowskiego i odtąd występowała pod jego nazwiskiem. Z zespołem lwow. wyjeżdżała na występy: w 1862 do Krakowa, w 1865 i 1867 do Lublina, w 1866 do Tarnowa. W 1867-69 kilkakrotnie występowała sama gościnnie w Krakowie: od 28 IV do 10 V l867, od 24 X do 17 XI 1868, w maju 1869 i od jesieni 1869 do 14 XII 1869; z zespołem krak. odwiedziła latem 1869 Poznań. W 1867-68 zaczęła grać role amantek w komedii i dramacie, a także role bohaterek dramatycznych. Nowe emplois niezupełnie jednak odpowiadały jej możliwościom. Posiadała wprawdzie "wspaniałą postawę, twarz wyrazistą, wymowne oko", ale "taż sama pieszczona dykcja, którą czarowała całe generacje Lwowa w rolach naiwnych, i głos dźwięczny, lecz o skali niezbyt obszernej, stały się dla niej szkopułem nie do przezwyciężenia" - pisał S. Pepłowski. Grała m.in. Ofelię ("Hamlet"), Ludwikę i Lady Milford ("Intryga i miłość"), Henriettę Gauthier ("Dama kameliowa"), Desdemonę ("Otello"), Lady Makbet ("Makbet"), role tyt. w "Adriannie Lecouvreur", "Odetcie", "Fedorze", "Teodorze". Do najlepszych jej ról zaliczano: Balladynę ("Balladyna"), Idalię ("Fantazy"), Panią Adamową ("Pani Adamowa"), Księżnę Marlborough ("Szklanka wody"), Panią Bellamy ("Stryj Sam"), Katarzynę ("Poskromienie złośnicy") oraz kilka ról fredrowskich : Panią ("Świeczka zgasła"), Elwirę ("Mąż i żona"), Pamelę ("Rewolwer").
W grudniu 1869 wraz z mężem opuściła Kraków; następnie do 1872 występowała w jego zespole w Poznaniu, Gnieźnie i Kaliszu. Od 1872 do 1895 (z dwuletnią przerwą w 1891-93) występowała znowu we Lwowie. Po 1893 grała role matek dramatycznych. Do ostatnich jej ról należały: Gwinona ("Lilla Weneda") i Księżna Reville ("Świat nudów"). W 1895 wycofała się ze sceny. Mimo zmanierowanego stylu gry przez wiele lat cieszyła się we Lwowie sympatią publiczności i była uważana za jedną z czołowych aktorek tragicznych sceny lwowskiej.
Bibl.: Estreicher: Teatra; Fredro na scenie; Got: Teatr Koźmiana; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Hahn: Shakespeare w Polsce; Modrzejewska, Chłapowski: Korespondencja; Pepłowski: Siły sceny lwow. s. 6-8; Pepłowski: Teatr we Lwowie s. 253, 259, 260, 271, 276, 297, 303, 333, 335-336, 342, 369, 381,lis. 22, 58, 146; Ujejski: Artykuły dziennikarskie s. 14-17; Warnecki; Scena lwow. 1932/33 z. 6 (L. Kielanowski; tu il.); SI. pol. 1933 nr 81; Afisze, Bibl. Jagiell.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), MHKraków, MTWarszawa, zb. J. Gota Kraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
