Paulina Rivoli
RIVOLI, Rywoli, Paulina (22 VII 1823 lub 1817 Wilno - 12 X 1881 Warszawa), śpiewaczka. Była córką Małgorzaty R. i - Wacława R., siostrą -> Julii R. i - Ludwiki R. Zarówno M. Chomiński i J.T.S. Jasiński, jak i nekrologi podawały datę ur. rok 1823. Debiutowała jako uczennica szkoły śpiewu K. Kurpińskiego 17 VI 1837 na scenie T. Wielkiego w Warszawie w partii Zulmy ("Włoszka w Algierze"), potem śpiewała m.in. partię Izabeli ("Robert Diabeł"). "Pamiętnik Sceny Warszawskiej", napisał wówczas, że "przy nadobnej i skromnej postaci odznaczała się dość obszernym i miłym i czystym sopranem". Dziwiono się, że "ta młoda, zaledwie z lat dziecinnych wyszła śpiewaczka zdołała z takim talentem odpowiedzieć trudnej i pięknej roli Izabeli w operze "Robert Diabeł". Od 10 VI 1838 została zaangażowana do zespołu opery warsz. i wkrótce stała się jedną z pierwszych solistek. "Głos obszerny, czysta intonacja, sumienność w śpiewie nie zastępująca ozdobami trafiających się trudności, piękne pojęcie każdej roli, trafność w wydaniu i gra nacechowana godnością i prawdą były chlubnymi przymiotami tej artystki. W żadnym jej wystąpieniu nigdy nie dostrzeżono najlżejszego zaniedbania" - pisał J.T.S. Jasiński. W 1851 wyjechała do Włoch. 27 IX tego roku wznowiła występy w Warszawie. Śpiewała m.in. partie Angeli ("Marco Spada"), Gildy ("Rigoletto"), Lady Makbet ("Makbet"), Racheli ("Żydówka"). Była pierwszą wykonawczynią tyt. partii Halki na warsz. premierze 1 I 1858; wywołano ją tego wieczoru wraz z J. Dobrskim siedemnaście razy, a jej interpretacja tej partii przeszła do legendy. Śpiewała jeszcze Walentynę ("Hugonoci"), Zosię ("Flis"), Donnę Annę ("Don Juan"). Po raz ostatni wystąpiła 7 II 1860 w tyt. partii w ("Hrabinie"). Potem chora na gardło, ustąpiła ze sceny. Zmarła w nędzy. (Z powodu zbyt krótkiej pracy na scenie przyznano jej tylko 1/4 emerytury.)
Bibl.: Almanach Moniuszkowski 1872-1952, Warszawa 1952 s. 82, 89, 93, 98; Pam. Sceny warsz. 1838 s. 21-22, 1839 s. 60, 90,92,95, 102, 135, 160, 197, 1840 s. 103,104, 141,151; W. Rudziński: Moniuszko, Warszawa 1954; Rulikowski: Teatr warsz.; SMP; Sowiński: Słownik muzyków; Kur. codz. 1881 nr 231; Kur. por. 1881 nr 287; Tyg. ilustr. 1881 nr 306 (il.); Chomiński; Jasiński.
Ikon.: T. Maleszewski: R. jako Halka (Halka), 1858, repr. fot. - ISPAN;NN: Portret,akw.,repr. Tyg.ilustr. 1900 nr 48; J. Simmler (zakład łit. J. Melchera): Portret (Artyści sceny warsz. r. 1852) lit., - MNWarszawa, MTWarszawa; A. Zalewski, F. Grenier (zakład lit. Lemerciera, Paryż): R. jako Halka - zb. R. Gołębiowskiego, Warszawa; T. Jaroszyński: R. jako Halka (Halka), rys., repr. Tyg. ilustr. 1894 nr 22; A. Zaleski: Portret, rys., repr. Radio i Świat 1957 nr 51/52; Fot. pryw. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
