Józef Rogowski
ROGOWSKI Józef (1776 pow. wileński - 3 VI 1846 Wilno), aktor, śpiewak, dyr. teatru. Był synem rotmistrza Antoniego R., mężem -> Tekli R. Uczęszczał do szkoły w Wilnie i w tym czasie grywał w t. szkolnym w komediach F. Bohomolca. Wg K. Skibińskiego po 1790 był w wil. korpusie kadetów. Po wstąpieniu do t. wil. początkowo był kopistą i suflerem; debiutował w 1792 w roli Erasta ("Doktor z musu"). W sez. 1792/93 występował tam w zespole H. Kwaśniewskiego i K. Żółkiewskiego. Brał udział w powstaniu kościuszkowskim i dostał się do niewoli. Po zwolnieniu w 1795 występował w Grodnie u D. Morawskiego i z zespołem tym przybył w 1796 do Wilna. Odtąd aż do końca życia stale występował w t. wil. i brał udział w wyjazdach zespołu m.in. do Lipawy. W 1811 należał tam do kierownictwa "działówki". W 1816-20 był kasjerem spółki prowadzącej t. wil. i członkiem Dyrekcji, w 1836 powołany przez władze ros. na jednego z kierowników artyst. tego teatru (obok S. Nowakowskiego i J. Surewicza). 21 I 1843 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy grając rolę Pana Ignacego ("Nowy Rok"). Był, wg K. Skibińskiego, "obdarzony przyjemną postacią i głosem tenorowym", "zajmował pierwsze role kochanków, bohaterów, starców, waletów etc. we wszelkiego rodzaju sztukach, a nawet i w operach śpiewając prócz tenorowych i basowe". B. Dawison, w ostatnich latach życia R., pisał o nim: "pomimo osłabioną wiekiem pamięć, żadnej nie zepsuje roli. Znalezienie się jego jest pewne, takt najlepszy, gestykulacja najprzyzwoitsza" R. śpiewał m.in. partie Asmodeusza ("Axur"), Zoroastra ("Zaczarowany flet"), Samiela ("Wolny strzelec"); grał takie role jak: Piotr Wielki ("Aleksander Mężykow"), Ulisses ("Ifigenia w Aulidzie"), Gubernator ("Żelazna maska").
Bibl.: A.H. Kirkor: Przechadzki po Wilnie, Wilno 1859 s. 271-272; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Skibiński: Pamiętnik; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 30, 51, 53, 59, 63-65, 68, 69; Kur. warsz. 1846 nr 161; Pam. Sceny warsz. 1841 s. 188-189 (B. Dawison); Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
