Jan Russanowski
RUSSANOWSKI Jan (1817 Mińsk Litewski – 12 sierpnia 1885 Lublin),
aktor, dyrektor teatru.
Był mężem -> aktorki Rusanowskiej. Początkowo członek orkiestry w Mińsku Litewskim, od 1839 występował na tamtejszej scenie jako aktor. Grał też w objazdowych zespołach, m.in. w 1842 w Wołkowysku, w 1843 w Brześciu Litewskim, Wysokiem Litewskim i Grodnie, w 1845 w Brześciu i Kobryniu. W 1862 występował w zespole Jana Hannsa w Brześciu, w 1864 u Fryderyka Sellina w Łodzi, w 1866 u Henryka Modzelewskiego w Łowiczu.
W 1868 założył pierwszy warszawski teatr ogródkowy Tivoli i od 30 maja do 11 października dawał tu przedstawienia, następnie wyjechał z zespołem do Pułtuska, w maju 1869 kierował warszawskim teatrem ogródkowym Na Czystem (30 maja – 30 lipca) i Tivoli (od 6 lipca). W 1870 prowadził (zapewne z Aleksandrem Bucholtzem) zespół w Łowiczu; w lecie tego roku kierował warszawskimi teatrami ogródkowymi: Na Czystem (26 maja – 20 lipca), Tivoli (1 czerwca – 18 lipca), a może także Elizjum (20 lipca – 31 sierpnia). Na jesień 1870 wyjechał z zespołem do Kutna. W 1871 prowadził warszawski teatr ogródkowy Grenada (13 czerwca – 12 września). W marcu 1872 wspólnie z Stanisławem Brekerem kierował zespołem w Tomaszowie Mazowieckim, potem sam w Radomsku, w sierpniu w Łowiczu, od października do 10 grudnia 1872 w Sochaczewie; w 1873 w Łowiczu, Sochaczewie, Mławie (od września do 12 października), Sierpcu, Pułtusku, Nasielsku, Przasnyszu, Płońsku, Błoniu. W lecie 1874 prowadził warszawski teatr ogródkowy Nowa Praga (14 czerwca – 17 sierpnia). W 1875 po raz ostatni kierował warszawski teatr ogródkowy Pod Sękiem. Od 25 listoapda 1875 do 5 marca 1876 występował w zespole Feliksa Stobińskiego w Zamościu, w 1877 u Feliksa Stobińskiego i Adama Bulwińskiego m.in. w Kibartach, w 1878 u Feliksa Stobińskiego w Lipnie i u Władysława Gostyńskiego w Białej Podlaskiej, w lutym 1879 u Zygmunta Bergmana w Puławach, we wrześniu tego roku u Wałdysława Męczyńskiego w Płońsku. W 1880 znowu kierował własnym zespołem w Łowiczu, w 1882 w Łowiczu, Sochaczewie i Włocławku. W 1884 występował w zespole Feliksa Ratajewicza, m.in. w Siedlcach, w 1885 u Jana Żołopińskiego w Kielcach.
Grał takie role jak: Dyndalski (Zemsta), Błażej (Gwałtu, co się dzieje), Jakub Didier (Tajemnice Paryża), Żelski (Dom otwarty), Heliodor (Marcowy kawaler). Zarzucano mu „z litewska przeciąganą dykcję”.
Do historii teatru polskiego przeszedł jako pierwszy organizator scen ogródkowych w Warszawie.
Wystawiane przez niego programy składały się z fragmentów komedii, a także z tańców i śpiewów. Początkowo cieszyły się ogromnym powodzeniem, mimo słabego zespołu i repertuaru. Wyparty potem przez konkurencję, Russanowski tułał się po prowincji i wreszcie umarł w szpitalu dla ubogich.
Bibliografia
Estreicher: Teatra; Filler: Melpomena; Wspomnienia aktorów; EMTA 1885 nr 100 (W. Gomulicki); Kur. warsz. 1872 nr 173, 1874 nr 177, 178; Pam. teatr. 1958 z. 3/4 (Z. Szweykowski); Tyg. ilustr. 1870 nr 115 (il.), 116; Afisze, Bibl. Jagiell.; Afisze Bucholtzów, WAPLublin.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN, Warszawa 1973. Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów stosowanych w źródłowej publikacji.
