Franciszek Szlancowski
SZLANCOWSKI, Slancowski, Schlancowski, Schlantzofsky, Franciszek (1751 Praga - przed 1 XII 1827 Krzemieniec), tancerz, baletmistrz. Czech z pochodzenia. Był mężem tancerki Sz. niewiadomego imienia, potem tancerki Elżbiety Sz., która w 1793 i 1794 występowała w zespole niem. H. Bulli, ojcem -> tancerki Sz. oraz Piotra Sz., muzyka i nauczyciela tańca. W 1770 występował (z pierwszą żoną) w Pradze, następnie w Wiedniu (pod kier. J.G. Noverre'a). W 1774-79 należał do zespołu baletowego t. warsz. (jako pierwszy tancerz "grotesco"). W 1779 występował w Pradze (jako "pierwszy tancerz komiczny"). W styczniu 1781 tańczył ponownie w t. warsz., następnie zaangażował się do zespołu Weizhofera w Brnie. W tym samym jeszcze roku w Anglii (gdzie zapewne występował) ożenił się po raz drugi - z Elżbietą Sz. We wrześniu 1783 tańczył w Warszawie, w styczniu 1784 we Wrocławiu, w kwietniu 1784 i październiku 1785 ponownie w Warszawie. W 1786 został zaangażowany do t. w Schwedt. We wrześniu 1787 występował znowu w Warszawie. Od 1788 do marca 1792 był baletmistrzem w t. dworskim hetmana M.K. Ogińskiego w Słonimiu. Na jesieni 1788 (od 13 X do 2 XII) występował gościnnie w t. warsz. (tańczył w duecie z A. Darewską). Zimą 1790/91 występował z Słonimskim zespołem baletowym w Dubnie w baletach własnego układu. Od 1792 przebywał w Warszawie udzielając prywatnych lekcji tańca (m.in. księciu Dominikowi Radziwiłłowi). Po 1800 (pierwsza znana wiadomość z 1803) współpracował jako baletmistrz z zespołem baletowym F.G. Le Doux przy T. Narodowym w Warszawie. W 1806 utworzył (po ustąpieniu Le Doux) nowy zespół baletowy przy T. Narodowym; po rozwiązaniu z nim umowy przez W. Bogusławskiego (z powodu kryzysu finansowego antrepryzy) wyjechał z zespołem po 1 IX 1808 do t. w Płocku (kier. przez T. Bogusławskiego). Od 1811 do końca życia był nauczycielem tańca w Liceum Krzemienieckim. Cieszył się ogromną popularnością (był "aż do zachwycenia wielbiony" - pisał W. Bogusławski). Występował m.in. w baletach "Das Vergnugen auf dem Lande", "Der betrogene Geizige", "Don Juan, ou le Festin de Pierre", "Der Hollandische Apotheker", "Die Gronlandische Braut, oder die entdeckte Entfuhrung", "Die Jager", "Katycynea i Moriazama", "Zelime", "Mąż oszukany, albo Wesele wiejskie", "Przypadki karczemne", "Niechęć miłosna", "Rybacy", "Sierota hiszpańska" oraz w baletach i tańcach własnego układu. Ułożył szereg baletów, m.in. "Dzicy ludzie i Francuzi, czyli Rozbicie okrętu", "Filozofia kobiet", "Kobieta dezerter", "Miotlarz, czyli Wieniec wdzięczności", "Dwie sułtanki" (wystawione w 1807-08); największą popularnością cieszyły się tańce i balety o tematyce ludowej, m.in. Taniec Góralów w "Cudzie mniemanym, czyli Krakowiakach i Góralach" oraz balety "Żniwiarze, czyli Wieczory wieśniacze" (1806) i "Młynarze" (1807).
Bibl.: Bernacki: Teatr; Bogusławski: Dzieje T.N. s. 11, 37, 189; Ciechanowiecki; A. Rille: Die Geschichte des Brunner Stadttheaters, Brunn 1885 s. 97; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Wierzbicka: Sześć studiów; Annales des Theaters 1788 z. 4; Theater Kalender 1780, 1782; Theater Journal 1784.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polkiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
