Antoni Żmijowski
ŻMIJOWSKI, Żmijewski, Antoni (1769-1833), aktor, dyr. teatru. Wg J. Prusinowskiego w 1792 był kasjerem i aktorem warsz. T. Narodowego. W 1795-96 występował w zespole B. Tuczempskiego w Warszawie (prawdopodobnie był także jego wspólnikiem). Od 1798 do ok. 1800 prowadził t. w Kamieńcu Podolskim, następnie do 1805 reżyserował w t. dworskim Sz. Potockiego w Tulczynie. Przez pewien czas kierował też podobno t. dworskim w Puławach, nie wiadomo jednak kiedy. W 1805 prowadził zespół w Kijowie. Od 1809 do 1811 kierował t. w Żytomierzu, od sierpnia 1811 do stycznia 1813 t. w Kamieńcu, a w 1813-29 (lub nawet dłużej) znów prowadził t. żytomierski. Ze swym zespołem odwiedzał też inne miasta, m.in. Berdyczów, Kijów (1816). Prawdopodobnie brał udział w powstaniu listopadowym.
Odznaczał się, jak pisano, "niepospolitym darem wymowy i pamięci". Grał m.in. Ducha Ojca ("Hamlet"). Jako antreprener dbał o dobór repertuaru, wystawiał m.in. utwory W. Szekspira, A. Felińskiego, W. Bogusławskiego, a także opery. Pisał utwory dram., jak np. "Czarownica z Wisły", "Czaty na upiora", "Czumak-czarodziej", "Szkoda fryzury", "Malarz od biedy, czyli Obrazy obrazów".
Bibl.: Bernacki: Teatr; Estreicher; Teatra; Simon: Dykcjonarz s. 26, 83, 112; Szwankowski: Teatr Bogusławskiego; Kur. warsz. 1822 nr 250; Pam. teatr. 1966 z. 1-4 (R. Sobol); Ruś 1911 z. 1 (A. Prusiewicz); Sprawy otwarte 1939 nr 7 (S. Janicki); Tyg. powsz. 1881 nr 42 (J. Prusinowski); Afisze, MTKijów; Chomiński; Jasiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
