Anna Belina-Jackowska
BELINA Anna, właśc. Izydora Wiesława Zofia Leonia Schiller de Schildenfeld, l°v. Leszczyńska, 2°v. Jackowska (15 V 1884 Zaleszczyki - 30 XII 1974 Kraków), aktorka. Była córką Leona Schillera de Schildenfelda, właściciela agencji handlowej, i Izydory z domu Pfau, siostrą LeonaSchillera (zob. t. 1), żoną najpierw JerzegoLeszczyńskiego (zob. t. 1; ślub 28 VI 1905 w Krakowie), potem Tadeusza Jackowskiego (ślub w 1923), matką aktorki Ireny z Leszczyńskich Fischerowej. W młodości grywała w przedstawieniach amat. organizowanych w domu rodzinnym przez brata i J.Osterwę, z którym przyjaźniła się aż do jego śmierci. Po ukończeniu gimn., uczęszczała w Krakowie na Kursy Humanistyczne im. L. Baranieckiego. Po raz pierwszy wystąpiła publicznie jako Anna w "Warszawiance" (reż. L.Bończy-Stępińskiego i H. Barwińskiego) w lutym 1915 w Białej na Śląsku Cieszyńskim, w półamat. przedstawieniu dla Legionów Pol. w obecności J. Piłsudskiego i I. Daszyńskiego. Na scenie zaw. debiutowała (jako Iza Leszczyńska) 3 V 1915 w roli Zosi ("Wesele") w T. im. Słowackiego w Krakowie. Grała na tej scenie do sierpnia 1915 Antoninę ("Zięć pana Poirier") i Laurę ("Walka motyli"). Widział ją w tych rolach L.Śliwiński i zaangażował do T. Letniego w Warszawie. Wyjechała tam z J.Leszczyńskim na pocz. 1916. W Warszawie używała pseud. Anna Belina (Belina - herb Leszczyńskich, Anna - imię pierwszej granej postaci). W warsz. T. Letnim wystąpiła 4 III 1916 jako Eliza ("Fruwająca dziewica"). W zespole tego teatru występowała w 1916-20, także na scenach Marywilu i Bagateli oraz na występach gościnnych w Łodzi (czerwiec-lipiec 1916). W 1921-23 była w zespole T. Rozmaitości. Grała przeważnie w lekkich komediach, farsach i krotochwilach, m.in. Klarę ("Panna sklepowa"), Klementynę ("Jak się przypodobać mężowi"), Dianę ("Niespodzianki rozwodowe"), a także Klaudynę ("Grzegorz Dyndała"), Żanetę ("Dzieje salonu") i Filę ("Kobieta bez skazy"). Chwalono jej niepospolitą urodę i urok, "wdzięk, naturalność gry i świeżość uczucia"(A.Dobrowolski). Zwracano jednak uwagę na braki w technice aktorskiej i brak postępów, co powodowało, że była "bezlitośnie jednakowa" (J. Lechoń). W 1917-22 grała z powodzeniem w filmach, obok wybitnych aktorów, B. Leszczyńskiego, J.Węgrzyna, K.Junoszy-Stępowskiego, m.in. w "Cudzie nad Wisłą" (reż. R. Bolesławskiego); w "Chłopach" (1922) zagrała Hankę, z Boryną - M. Frenklem. W 1923, po rozwodzie z Leszczyńskim, poślubiła dyplomatę Tadeusza Jackowskiego; porzuciła wtedy scenę i film. Jej dom we Wronczynie w Wielkopolsce stanowił aż do wojny miejsce spotkań wybitnych postaci ze świata sztuki. "Była i powinna pozostać symbolem szczególnego rozkwitu polskiej kultury literackiej, artystycznej i towarzyskiej na początku XX wieku" ("Życie Warszawy" 1975). Okupację niem. spędziła w Warszawie, mieszkała z bratem, L.Schillerem. W 1955-58 za sprawą SPATiF-u miała etat aktorski w krak. T. im. Słowackiego, co było formą wsparcia po śmierci brata, który utrzymywał ją po wojnie. Na scenie, poważnie już chora, nie występowała.
Bibl.: Almanach 1974/75; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 160, 163 (il.); Hist. filmu t. 1; Lechoń: Świat teatru; J. Lechoń: Listy do Anny Jackowskiej, Warszawa 1977 (il.); Żywot Osterwy (il.); Kur. Warsz. 1919 nr 311 (A. Dobrowolski); Pam. Lit. 1968 z. 1 (Listy T. Boya-Żeleńskiego do A. Leszczyńskiej w oprac. B. Winklowej); Pam. Teatr. 1978 z. 1-2 s. 257-265 (listy L. Schillera do B.; il.); Życie Warsz. 1975 nr 26, 27; Afisze, IS PAN; Informacje Ireny Leszczyńskiej-Fischerowej; Korespondencja B. (60 listów), MTWarszawa (sygn. D. 339 III).
Ikon.: J. Czajkowski: Portret, pastel, ok. 1915 - własność pryw.; T. Niesiołowski: Portret, rys., węgiel, 1919 - MHKraków; J. Czajkowski: B., rys., 1925, repr. J. Lechoń: Listy do Anny Jackowskiej, Warszawa 1977; H. Berlewi: Portret, rys., węgiel, 1929 - własność pryw.; Fot. - IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1921 - Cud nad Wisłą (f).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
