Czas i miejsce akcji: "przestrzeń wyimaginowana" na przełomie XVIII i XIX wieku
Obsada: jedna postać męska
Druk: "Dialog" nr 11/1991
Monodram.
Bohaterem sztuki jest autentyczna postać historyczna, Joseph Fouché ď Otrante (1759-1820), francuski polityk z okresu rewolucji. Jako członek Konwentu Narodowego brutalnie stłumił powstanie w Lyonie. Później poparł Napoleona Bonaparte i przez cały czas jego rządów był ministrem policji. Zorganizował i był odpowiedzialny za system wywiadu i nadzoru policyjnego we Francji. Po upadku Napoleona poparł Ludwika XVIII. W 1816 roku musiał uchodzić, ponieważ restaurowana dynastia Burbonów nie mogła zapomnieć, że głosował za straceniem Ludwika XVI.
Sztuka podzielona jest na 12 części. Każda z nich to samodzielny monolog wygłaszany przez Fouché. Są to kolejne oferty usług i współpracy składane przez polityka osobie ważnej dla jego losów. Prezentują niemal cały życiorys bohatera jako osoby publicznej, od 1788 roku aż do śmierci.
Istotnym elementem konstrukcyjnym sztuki są daty, które sytuują wypowiedzi ministra w konkretnej rzeczywistości historycznej. Na ich podstawie widz, który zna historię Francji tego okresu, może łatwiej zrozumieć postawę i zachowanie bohatera.
Sztuka rozpoczyna się w 1788 roku. Fouché wchodzi na scenę i przedstawia się jako osoba duchowna i nauczyciel w seminarium zakonu Oratorianów w Vendóme. Szuka pracy w seminarium w Paryżu. Uważa się za osobę zdolną sprawować dodatkowo urząd prefekta. Deklaruje żarliwą miłość do Jezusa Chrystusa i chęć użycia wszystkich sił dla doskonalenia się w wierze chrześcijańskiej. Następną ofertę składa przyjacielowi z dzieciństwa, Lazarowi Carnot, będącemu wybitną postacią polityczną okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Tym razem szuka swego miejsca w służbie rewolucji. Zdecydowanie zrywa z przeszłością. Tłumaczy, że przyjął święcenia kapłańskie zmuszony fizyczną niezdolnością do innej pracy i niskim pochodzeniem społecznym. W kolejnym monologu prosi o rękę córki członka elity finansowej ówczesnej Francji. Przedstawiając swój życiorys, zmienia kolejność faktów i ukazuje je tak, że wyglądają dla niego korzystnie i intrygująco. Dalsze monologi - oferty Fouché są przykładem wyjątkowej przewrotności i talentu handlowego ministra.
Polityk traktuje swoją osobę jak towar, który można próbować sprzedać każdemu. Ukrywa starannie wady, uwypukla zalety i za każdym razem gwarantuje dozgonną lojalność i zdolność do wykonywania wszelkich usług. Kolejnymi adresatami ofert są : Maxymilian Robespierre, Obywatel Barras, Napoleon Bonaparte, Pan Ouvrard, Król Ludwik XVIII, Księżniczka de Castellane.
Sztuka ukazuje nam historię życia i sylwetkę Josepha Fouché jako polityka i człowieka, który dysponował genialnym wprost wyczuciem i zrozumieniem konkretnej sytuacji historycznej. Bezbłędnie rozpoznawał on chwile, w których władcy tego świata potrzebują ludzi takich jak on, pozbawionych kręgosłupa moralnego i jakichkolwiek zasad etycznych. Motorem jego działania wydaje się być za każdym razem przede wszystkim ambicja, której nic nie może poskromić.
Ostatni monolog Fouché z 1820, roku śmierci polityka, jest ofertą współpracy składaną Panu Bogu, gdyż nie może on wykluczyć jego istnienia. Ma ona charakter spowiedzi. Tutaj zamyka się swoisty krąg, jaki zatacza sztuka pomiędzy rokiem 1788 a 1820. Bohater na początku i na końcu deklaruje chęć współpracy z Bogiem. Swoje życie, już u schyłku, przedstawia mu w takim świetle, które zdaje się wszystko tłumaczyć, a odpowiedzialnymi za całe popełnione zło, zbrodnie i przestępstwa, czyni swych mocodawców, historię i sytuacje, w których się znalazł. Twierdzi, że jeśli nawet ma jakieś grzechy, to już odbył za nie pokutę w czasie ostatnich pięciu lat wygnania.
W obliczu zbliżającej się śmierci Fouché ofiarowuje Panu Bogu swoje usługi przy organizacji niebiańskiej policji, jeśli taka jeszcze nie istnieje.
Ukryj streszczenie