Balet w 3 obrazach. Libretto: Tadeusz Mazur (w rekonstrukcji kompozytora i choreografa); muzyka: Piotr Perkowski; choreografia: Jerzy Kapliński; scenografia: Andrzej Stopka.
Prapremiera: Poznań 19 VI 1948, Teatr Wielki.
Osoby: Dziwożona - Barbara Bittnerówna; Piękny Młodzian - Bohusław Stańczak; Piękna Dziewczyna, jego narzeczona - Leokadia Zienko; Kapłan - Bronisław Mikołajczak; przyjaciele Młodziana, przyjaciółki Dziewczyny, towarzyszki Dziwożony, kapłani, błędne ogniki, stwory leśne, wiatry, chochliki, cienie, wieśniacy i wieśniaczki. Rzecz dzieje się w jakiejś krainie prasłowiańskiej.
Obraz 1. Las o zmierzchu. Kapłani zwołują lud na modły przed posągiem Swantewita. Jest noc Kupały i młodzież wyrusza na poszukiwanie czarodziejskiego kwiatu paproci. Las zapełniają chochliki i leśne stwory. Zmęczeni długą wędrówką po lesie trzej młodzieńcy zasypiają pod drzewem. Pięknemu Młodzianowi ukazuje się we śnie Dziwożona, trzymająca w ręku upragniony kwiat paproci. Przebudzony, daremnie szuka pięknej rusałki. Ona zaś śledzi z ukrycia jego ruchy i niepostrzeżenie podąża za nim.
Obraz 2. Polana w lesie. Wokół ogniska młodzież święci tańcami noc Kupały. Wracają trzej młodzieńcy. Pogrążony w zadumie Piękny Młodzian nie może zapomnieć o tajemniczej Dziwożonie, tak kuszącej, a nieuchwytnej. Jego narzeczona, Piękna Dziewczyna, stara się odzyskać serce ukochanego, lecz nagle zjawia się Dziwożona i wręcza Młodzianowi pożądany kwiat paproci.
Obraz 3. Nadciąga burza. Przez las przedzierają się uciekający przed nią wieśniacy. Drogę mylą im błędne ogniki, wiatry, cienie i stwory leśne. Z nastaniem świtu burza cichnie. Przed posągiem Swantewita zbiera się lud na poranne modły. Piękny Młodzian ofiarowuje narzeczonej zdobyty kwiat paproci, lecz wtedy zjawia się znów Dziwożona, która także zakochała się w urodziwym chłopcu. Piękna Dziewczyna oddaje jej czarodziejski kwiat i uprowadza narzeczonego. Smutna Dziwożona odchodzi, porzucając kwiat, ukryty odtąd w niedostępnych zaroślach, gdzie nikt go już nigdy nie znajdzie.
Treść baletu "Swantewit" oparta jest na słowiańskiej legendzie o tajemniczym kwiecie paproci, zakwitającym w najkrótszą noc roku, a przynoszącym szczęście. Imię słowiańskiego bożka, figurujące w tytule, wyjaśnia jedynie ogólną koncepcję baletu. Autorom chodziło bowiem o stworzenie wizji pogańskiej Słowiańszczyzny, kultu dobrotliwego bożka o czterech obliczach, pogańskich wierzeń, zwyczajów i obrzędów. Celowi temu służy muzyka, barwnie instrumentowana, o cechach raczej programowego poematu symfonicznego niż ilustracji baletu. Obraz 1. wprowadza w nastrój baśniowy, dominują w nim kontrasty dynamiczne, towarzyszące zetknięciu się świata realnego ze światem fantastycznym. W 2. obrazie, opartym na motywach ludowych, przeważają rozwinięte linie melodyczne, przy czym kompozytor nie stosuje cytatów melodii ludowych, lecz stara się dać syntezę charakterystycznych cech "ogólnosłowiańskiego" tańca. W 3. obrazie o najsilniej rozbudowanej rytmice elementy ze świata baśni splatają się z motywami ludowymi. Napisany przed wojną na zamówienie Teatru Wielkiego w Warszawie balet miał być wystawiony na tej scenie, lecz odbyło się tylko prawykonanie koncertowe jego fragmentów w Filharmonii Warszawskiej. W czasie wojny partytura częściowo zaginęła, kompozytor zrekonstruował ją, rozbudował i dokończył w 1947. Po prapremierze w Poznaniu odbyły się jeszcze dwie premiery "Swantewita": Bytom 26 II 1949, Opera Śląska, chor. S. Misz-czyk, sc. S. Jarocki, w obs. O. Glinkówna (Dziwożona), W. Borkowski (Piękny Chłopiec) i B. Karczmarewicz (Piękna Dziewczyna), Poznań 25 IV 1951, nowa wersja libretta T. Marka, chor. L. Wójcikowski, sc. S. Janasik, w obs. S. Pokrzywińska, B. Stańczak i B. Karczmarewicz.
Jedyna premiera innego baletu P. Perkowskiego do jednoaktowego libretta S. Otwinowskiego, "Rapsod", odbyła się w Operze Śląskiej w Bytomiu 25 III 1949, chor. J. Kapliński, sc. A. Stopka, w obs. B. Bittnerówna (Ziemia), E. Nowak (Rewolucjonista), Z. Cichocki (Lech), K. Szrom (Czech) i W. Rudzki (Rus).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie