Artykuły

Wystawą, dyskusją i wieczorem literackim stolica uczci w czwartek 80. rocznicę urodzin niemieckojęzycznego pisarza i dramaturga Thomasa Bernharda.

Obchody rozpoczną się otwarciem w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego wystawy "Thomas Bernhard - fotografie ze spuścizny". Następnie w Austriackim Forum Kultury zostaną po niemiecku zaprezentowane referaty studentów i doktorantów germanistyki z Poznania, Krakowa i Warszawy. Dzień zamknie wieczór literacki i dyskusja "Nienawiść i literatura" z udziałem tłumaczy i znawców twórczości Bernharda w Austriackim Forum Kultury.

Nicolas Thomas Bernhard urodził się 9 lutego 1931 roku w szpitalu św. Elżbiety w Heerlen w południowej Holandii jako nieślubny syn Herty Fabjan i stolarza Aloisa Zucerstaettera. Jako roczne dziecko zamieszkał z dziadkami - rodzicami matki w Wiedniu. W 1935 roku przeprowadzili się do Seekirchen (rejon Salzburga), a rok później jego matka wyszła za mąż za Emila Fabjana i urodziła jeszcze dwójkę dzieci. Bernhard uczęszczał do szkoły publicznej w Seekirchen i w Traunstein, gdzie przeniósł się z matką i jej mężem. Sprawiał coraz większe problemy wychowawcze, które pogłębiło samobójstwo biologicznego ojca, dlatego matka oddała go do narodowo-socjalistycznego domu wychowawczego w Saalfeld.

Później uczył się w salzburskim gimnazjum, pobierając także lekcje gry na skrzypcach. Po zbombardowaniu Salzburga przeniósł się na pewien czas do Traunstein, by w 1945 roku powrócić do Salzburga. Przez cały czas kontynuował naukę muzyki i śpiewu. Po dwóch latach porzucił jednak szkołę i zaczął praktykę kupiecką. W roku 1949 ciężko zachorował na zapalenie opłucnej, a później na gruźlicę. Problemy z płucami towarzyszyły mu przez całe życie. Dwa lata spędził na leczeniu w szpitalu i w sanatorium Grafenhof, gdzie powstały jego pierwsze utwory. W czasie, gdy przebywał w szpitalu, zmarła jego matka.

W roku 1951 Bernhard rozpoczął studia w Wiedniu i wynajął pokój u poznanej w sanatorium Hedwig Stavianicek, zamożnej, starszej od niego o 37 lat wdowy, która poznała go z wpływowymi ludźmi, towarzyszyła w podróżach i wspierała, także finansowo. Za jej namową podjął studia aktorskie, rozpoczął także współpracę z kilkom pismami m.in. "Demokratischen Volksblatt" i "Muenchner Merkur". W 1953 roku wydał pierwszą powieść "Die verrueckte Madgalena", rok później zaś jego opowiadania zamieszczono w antologii prozy austriackiej.

W 1957 roku ukazał się pierwszy tom poezji Bernhard pt. "Auf der Erde und in der Holle". W tym samym roku poznał także śpiewaczkę Mają Lampersberg i kompozytora Gerharda Lampersberga, którzy zostali jego protektorami. W 1963 roku wydał powieść "Frost" uznawaną za przełom w jego twórczości. Od tego czasu cieszył się coraz większym zainteresowaniem, zyskując opinię skandalisty piętnującego rodaków za zaprzeczanie wojennej lojalności wobec III Rzeszy. "Wszystko, w porównaniu ze śmiercią, jest farsą" - powiedział w 1968 r. odbierając nagrodę państwową; komentarz ten uznano za postępek niegodny obywatela Austrii.

Bernhard wiele podróżował po Europie, nabywając równocześnie kilka posesji w Austrii m.in. dom w Ohlsdorf, gdzie mieszkał przez długi czas. Wciąż zmagał się z chorobą płuc, a w 1967 roku poddał się poważnej operacji. Pod koniec życia często współpracował z reżyserem teatralnym Clausem Peymannem, który zaadaptował wiele z jego utworów. W tym okresie zradykalizowały się poglądy na temat rodaków, których krytykował m.in. w sztuce "Heldenplatz", powieści "Ausloeschung" ("Wymazywanie" - w tłumaczeniu i reżyserii Krystiana Lupy sztuka "Wymazywanie" święciła triumfy na polskich i światowych scenach teatralnych) i w telewizyjnych wywiadach. W 1988 roku doznał ataku serca, a jego stan zdrowia tak się pogorszył, że musiał się nim zająć przyrodni - lekarz Peter Fabjan.

Thomas Bernhard umarł w wyniku niewydolności krążenia 12 lutego 1989 roku. Spoczął na wiedeńskim Grizingu obok Hedwig Stavianicek i jej męża. O jego śmierci powiadomiono dopiero po pogrzebie. W testamencie Bernhard zakazał wystawiania swoich sztuk oraz wydawania niepublikowanych wcześniej dzieł w Austrii do 2059 roku.