Artykuły

Do zeszłego tygodnia aplikacja Gdańska w konkursie o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku - w którym ostatecznie zwyciężył Wrocław - była tajna. Co znajdziemy w tym dokumencie? - pisze Mirosław Baran w Gazecie Wyborczej - Trójmiasto.

Aplikacja konkursowa stanowi podstawę wyboru miasta na Europejską Stolicę Kultury. Znajdziemy tam m. in. - przedstawione w formie odpowiedzi na konkursowe pytania - opis planowanych imprez, charakterystykę miasta, obecną infrastrukturę oraz planowane inwestycje i budżet obchodów. Gdańska aplikacja - stanowiąca jednocześnie podsumowanie paru lat pracy instytucji Gdańsk 2016 - streszcza to wszystko na 125 stronach (zgodnie z wytycznymi jurorów). Z lektury dokumentu otrzymujemy nie tylko obraz miasta, jakim mogłoby być w 2016 roku, ale interesujący opis Gdańska dnia dzisiejszego, z jego silnymi stronami i słabościami.

Głównym zaskoczeniem w trakcie wnikliwego czytania dokumentu jest prawie całkowity... brak zaskoczeń. Nie świadczy to jednak według mnie o słabości gdańskiej oferty. Choć aplikacja jako całość długo trzymana była w tajemnicy, to większość jej elementów była sukcesywnie ujawniana przez Gdańsk 2016.

Po co ESK?

Najszerzej promowanym i najczęściej omawianym elementem gdańskiej kandydatury było jej hasło "Wolność kultury. Kultura wolności". Główną ideą starań było zatem odwołanie się do tradycji solidarnościowej miasta, przy jednoczesnej próbie przyjrzenia się bliżej kwestiom szeroko rozumianej wolności we współczesnym świecie i odbudowie idei podstawowej międzyludzkiej solidarności.

Główne cele na rok 2016 to: promowanie europejskich debat o wolności i solidarności, pobudzenie życia kulturalnego miasta, adaptacja jego społeczności do postindustrialnego modelu gospodarki, rozwój związków Polski i Europy, wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego i społeczności lokalnych przy jednoczesnym wzmocnieniu procesów metropolizacji. Te dwa ostatnie cele wydają się trudne do zrealizowania jednocześnie. Szczególnie, że głównym elementem budującym więzi metropolitarne miałby być po prostu trójmiejski zasięg imprez kulturalnych. Takie imprezy odbywają się już dziś (Festiwal Szekspirowski czy Metropolia jest Okey) i ich rola w budowaniu poczucia więzi metropolitarnej wydaje się marginalna. O wiele ciekawiej wygląda szereg projektów mających wzmacniać więzi lokalne, organizowanych w dzielnicach Gdańska i angażujących mieszkańców. W tym celu miałaby powstać sieć osiedlowych "węzłów kulturalnych". Aplikacja nie definiuje jednak, czym dokładnie miałyby one być i czy byłyby budowane w oparciu o już istniejące instytucje (m. in. oddziały Gdańskiego Archipelagu Kultury czy Biblioteki Miejskiej), czy obok nich. Za to na pewno mocnym punktem aplikacji jest szczegółowy, wielopunktowy opis planowanej współpracy międzynarodowej, w tym z miastami Hiszpanii, m. in. z drugą ESK 2016.

Imprezy - te znane....

Najbardziej interesującym punktem aplikacji jest oczywiście lista imprez, planowanych z myślą o roku 2016. Można je podzielić na trzy grupy: wydarzenia cykliczne, obecne w Trójmieście od lat; imprezy stworzone niedawno, z myślą o ESK oraz projekty przygotowywane na przyszłość, szczególnie na rok 2016.

Wśród tych pierwszych znalazły się specjalne odsłony festiwali o ugruntowanej marce, obecnych w Gdańsku od dawna: jubileuszowy Festiwal Teatrów Ulicznych i Plenerowych Feta (ze spektaklami ze wszystkich pięciu kontynentów), Festiwal Szekspirowski (z przedstawieniami ze wszystkich 27 krajów UE), rozbudowany Festiwal Form Multimedialnych Transvizualia, Matropolia jest Okey oraz edycja hanzeatycka Jarmarku św. Dominika (z prezentacjami artystów i rzemieślników miast Nowej Hanzy). Do tej grupy należą także wpisane do programu Gdańsk ESK wydarzenia organizowane w Gdyni: Festiwal Open'er, Festiwal Polskich Filmów Fabularnych oraz Gdynia Design Days.

W grupie drugiej znalazły się młode, ale (jak już można stwierdzić) udane projekty: cykl Art.&Science (projekt organizowany przez CSW Łaźnia, badający styk nauki i sztuki), Festiwal Narracje, Festiwal Alternativa i Subiektywna Lina Autobusowa na terenie stoczni, Festiwal Malarstwa Monumentalnego na Zaspie, Streetwaves, interdyscyplinarne All About Freedom Festival oraz Solidarity of Arts, nagroda i festiwal Europejski Poeta Wolności, Blog Forum Gdańsk czy koncert na 100 tys. osób Przestrzeń Wolności.

... i nieznane

Najważniejszym z nowych projektów miało być Wikipolis, czyli projekt dziejący się na styku rzeczywistości wirtualnej i realnej. Na terenach postoczniowych miała powstać zaawansowana technologiczne przestrzeń, stanowiąca swoisty realno-internetowy hyde park dla artystów i organizacji społecznych. Drugim niezwykle ambitnym projektem jest "Gedanit", czyli wielka wystawa sztuki współczesnej, której kuratorem miała być Anda Rottenberg, a współorganizowana byłaby wspólnie z dwudziestoma (!) centrami sztuki współczesnej z całej Europy - także Wschodniej. Wg planów miałoby wziąć w niej udział trzydziestu najwybitniejszych artystów kontynentu, którzy przygotowaliby prace inspirowane dzisiejszym rozumieniem słowa "Wolność" (dzieła te stałyby się własnością miasta i byłyby włączone do kolekcji sztuki współczesnej). Trzeci największy projektem to "Kaszëbi" poświęcony kulturze, językowi, rzemiośle, obyczajom i współczesnym realizacjom artystycznym Kaszubów.

Z pozostałych projektów wymienić warto Szkołę Debaty (cykl warsztatów i imprez, odwołujących się do sztuki dialogu, argumentacji i kompromisu), europejski kongres "Wolność Kultury. Kultura Wolności" (poświęcony m. in. rosnącej rozbieżność pomiędzy respektowaniem praw autorskich a wolnym dostępem do kultury), sympozjum "Indiemedia" (poświęcone niezależnym mediom internetowym), Metropolitarny Uniwersytet Sąsiedzki (wykłady czy warsztaty w trakcie których każdy mógłby podzielić się swoimi umiejętnościami, pasją lub wiedzą), Wspólny Pokój (projekt umożliwiający spotkanie obecnych i dawnych mieszkańców miasta, w tym Niemców), Muzeum Praw Człowieka (projekty współorganizowane z grupami reprezentującymi osoby wykluczone lub wykluczeniem zagrożone, m. in. mniejszości seksualne lub osoby z niepełnosprawnościami), międzynarodowy projekt artystyczny Cities On The Edge (Gdańsk był jego uczestnikiem w 2008 roku; teraz miałby go zorganizować), Four Corners of Europe (wspólne realizacje europejskich artystów animatorów i socjologów kultury), European Performing Arts Trade Exposition (targi sztuki scenicznej, organizowane wspólnie z Malagą), Lokalne Lokomotywy (projekty poświęcone miastom i gminom całego obszaru metropolitarnego, m. in. ich prezentacje w specjalnie zaadaptowanych wagonach SKM) oraz kongres poświecony 30-leciu ESK.

Dość kuriozalnie w tym towarzystwie wygląda "Dzień Plażowicza - Wielki Piknik Metropolitarny). Miałyby być to konkursy, pokazy sportów wodnych, koncerty i wystawy na plaży - od molo w Gdańsku po gdyński Skwer Kościuszki. O ile to brzmi jeszcze interesująco, to - wg aplikacji - punktem kulminacyjnym imprezy miałoby być wspólne odśpiewanie "Hymnu plażowicza".

Co dalej?

W aplikacji znajdziemy także atuty i słabości gdańskiej kandydatury. Wśród tych pierwszych wymieniona jest m. in. silna i spójna idea, zaawansowanie przygotowań czy propozycja konkretnych, po części już realizowanych, przemian miasta i regionu. Trafnie i szczerze przedstawiono także słabe strony; przede wszystkim historyczno-polityczne postrzeganie Gdańska oraz sprawna współpraca w skali metropolii.

Co zatem zawiodło w naszej aplikacji? Za wcześnie na odpowiedź na takie pytanie. Na raport komisji konkursowej poczekać musimy jeszcze dwa tygodnie. Na pewno jednak nie mamy się czego wstydzić: gdańska aplikacja stanowi świetną podstawę dla budowania dalszej polityki kulturalnej miasta, a większość wymienionych w niej projektów zasługuje na próbę realizacji. I to pomimo przegranej bitwy o tytuł ESK 2016.

Obie gdańskie aplikacje - półfinałową i finałową - można znaleźć w formacie PDF na stronie internetowej gdansk2016.eu/aplikacje