Artykuły

Przyjęcie ACTA mogłoby godzić w prawa i wolności konstytucyjne - uznała rzeczniczka praw obywatelskich Irena Lipowicz w opinii przygotowanej na prośbę prezydenta.

Opinia ma 29 stron i jest rozwinięciem wyrażonych już wcześniej przez RPO obaw.

Zdaniem RPO w umowie brak równowagi pomiędzy ochroną prawa własności a prawem do prywatności, ochroną danych osobowych, prawem do informacji, dostępu do dóbr kultury, wolnością słowa i prawem do sądu. "W wielu wypadkach można mieć też poważne wątpliwości, czy wprowadzanie takich ograniczeń w demokratycznym państwie jest konieczne" - pisze pani rzecznik. Szczególnie, że sprawy, do których odnosi się ACTA są już uregulowane licznymi aktami prawa międzynarodowego, a także prawem polskim. Zaś "szczegółowe rozwiązania przyjęte w umowie ACTA dla zabezpieczenia praw jednostki są często nieadekwatne, niewystarczające i niejednokrotnie pozostawione wyłącznie praktyce stosowania prawa, co budzi poważne obawy z punktu widzenia ochrony praw podstawowych i może wskazywać na ich de facto fasadowy charakter."

Rzecznik podkreśla, że ACTA może zabetonować na dzisiejszym poziomie ochronę praw własności intelektualnej uniemożliwiając debatę "nad rozwiązaniami, które pozwoliłyby na zrównoważenie interesów ekonomicznych dysponentów praw własności intelektualnej i istotnych interesów społeczeństwa, np. zapewnienia jak najszerszego dostępu do dóbr kultury, swobody publikowania rezultatów działalności naukowej, a także pozyskiwania i rozpowszechniania informacji w ramach nowych mediów."

RPO zaznacza, że nie jest możliwe przedstawienie jednoznacznej interpretacji postanowień ACTA ze względu na ich "ogólnikowość, nieprecyzyjność oraz niedookreśloność". A także z powodu "ograniczonego dostępu do materiałów i analiz powstałych w trakcie negocjacji umowy". RPO zaznacza też, że nie dostała informacji, o które wystąpiła do Ministerstwa Kultury, odpowiedzialnego za prowadzenie w kraju sprawy ACTA.

RPO uważa, że ACTA spowodowałoby konieczność zmian w polskim prawie karnym: przestępstwa przeciw prawom własności intelektualnej musiałyby być ścigane z urzędu, a nie na wniosek. Być może konieczne byłoby też dookreślenie czynu nazwanego w ACTA "piractwem".

Prof. Lipowicz podziela obawy, że ACTA może zmusić dostawców usług internetowych do przekazywania posiadaczom praw autorskich danych internautów bez kontroli sądu. A to naruszy prywatność i prawo do jej sądowej ochrony. ACTA może też skłonić dostawców internetu do jeszcze szerszego niż dziś gromadzenia danych o internautach i ruchu w internecie po to, by w razie czego móc sprostać żądaniom właścicieli praw autorskich.

Niedookreśloność i restrykcyjny duch ACTA może wywoływać "efekt mrożący" - internauci nie będą wiedzieli, co jest legalne, a co nie. Zdaniem RPO przystąpienie do ACTA będzie oznaczało, że trzeba w polskim prawie ograniczyć tzw. dozwolony użytek (daje m.in. prawo do niekomercyjnego użyczania innym tego, co się legalnie kupiło, np. muzyki).

RPO obawia się też, że ACTA zmusi sądy do szerokiego stosowania tzw. zabezpieczenia powództwa (np. właściciele praw autorskich będą żądać zablokowania portalu do czasu zakończenia procesu, albo zablokowania dostępu do internetu konkretnym użytkownikom).

Zagrożeniem mogą być też zasady obliczania odszkodowania: wedle dowolnie domniemywanych hipotetycznych strat.

RPO zwraca też uwagę na przepisy nie dotyczące internetu, np. na obowiązek zniszczenia podrobionego towaru, podczas, gdy w polskim prawie jest tylko taka możliwość.

RPO ma też wątpliwość, czy w razie przyjęcia ACTA przez Parlament Europejski polscy obywatele będą mieli taki sam standard ochrony prawnej, jeśli zostaną pokrzywdzeni działaniem ACTA, jak obywatele pozostałych państw UE, skoro Polska w przystąpiła do Karty Praw Podstawowych, ale bez rozdziału "Solidarność".

To wszystko sprawia, że ACTA mogą zagrozić konstytucyjnym prawom i wolnościom.