Zbrodnia z premedytacją
Przedstawienie Zbigniewa Brzozy, prezentowane na wielu krajowych przeglądach teatralnych, m.in. podczas Międzynarodowego Festiwalu Gombrowiczowskiego w Radomiu i w trakcie Warszawskich Spotkań Teatralnych, zebrało bardzo przychylne recenzje: „to świetna zabawa, precyzyjnie pomyślana, do najdrobniejszego detalu, i takoż zagrana przez cały zespół”. Reżyser i zarazem autor adaptacji sięgnął do pierwocin literackich Witolda Gombrowicza (1904-69). Opowiadanie Zbrodnia z premedytacją z debiutanckiego zbioru Pamiętnik z okresu dojrzewania (1933) zawiera już jednak fundamentalne dla całej jego twórczości wątki, tropy i problemy. Jest tu i forma, rozumiana jako klucz do rozpoznawania świata, i „przyprawianie gęby”, wtłaczanie w gorset społecznych ról i uzależnień poprzez wywieranie psychicznego gwałtu na otoczeniu — a wszystko pokazane z niezwykłym wyczuciem komizmu i efektu scenicznego. Klimat żartu teatralnego współtworzą wykonawcy, doskonale „noszący gęby” przypisane wszystkim postaciom, oraz skrzypek i perkusista w duecie, którzy dają muzyczny komentarz do rozgrywającego się na naszych oczach psychologicznego horroru. Zbrodnia z premedytacją jest teatralną zabawą z konwencją kryminału i równocześnie — z psychologicznym dziedzictwem Dostojewszczyzny, tutaj doprowadzonym do absurdu. Bohater Gombrowicza, wprost przywołując Dostojewskiego, zastanawia się, „jak przyrządzić pasztet z zająca, nie mając zająca”, czyli jak znaleźć sprawcę zbrodni, której nie popełniono. Zbrodnia nie przychodzi przecież sama, zbrodnię trzeba wypracować myślowo — twierdzi sędzia, który prowadzi śledztwo w sprawie wymyślonego przez siebie morderstwa, oczywiście, zakończone sukcesem. Skoro bowiem misja sędziego polega na wykrywaniu zbrodni, to muszą istnieć zbrodnie i zbrodniarze, najlepiej — działający z dającą się udowodnić premedytacją.
