Córka - ciągle - źle strzeżona
14 listopada Opera Bałtycka wystąpi ze swoją najnowszą premierą. Będzie to komedia "Córka źle strzeżona", najstarszy balet, jaki przetrwał w repertuarze światowym aż do naszych czasów; nie tylko jako scenariusz, zawierający dokładnie opisane sytuacje sceniczne, lecz także jako konstrukcja choreograficzna przekazywana drogą ustnej tradycji. Żaden inny balet, wyróżniający się nawet znacznie większymi walorami muzycznymi lub treściowymi, nie osiągnął tak szacownego wieku. "Córka..." liczy już bowiem niemal dwieście lat!
Komedia baletowa "Córka źle strzeżona", wystawiana często pod oryginalnym tytułem francuskim "La filie mal gardée" w momencie swego powstania nie była tak naiwna i sielankowa jak nam się dzisiaj wydaje i jaka zapewne stała się po licznych transformacjach dokonywanych na niej w ciągu dwóch wieków przez licznych choreografów, inscenizatorów i kompozytorów. W momencie swego powstania balet ten miał głębsze społeczne znaczenie. Szczególnie znamienny jest przy tym fakt, iż jego premiera odbyła się dwa tygodnie przed zburzeniem Bastylii - 1 lipca 1789 roku.
W odległym od Paryża Bordeaux pracował wówczas choreograf i baletmistrz Jean Dauberval, entuzjasta nowatorskich idei wielkiego reformatora baletu - Noverre'a. Obce mu więc były perypetie mitologicznych bohaterów, przedstawiane w sposób tyleż patetyczny co sztuczny, w dworskich elitarnych baletach. Przeciwstawił się też starzejącej się już formule baletu, złożonego z wielu tanecznych popisów nie powiązanych żadnym wątkiem akcji. Chciał tworzyć balety proste, wyrażające przeżycia nieobce otaczającemu go światu, które uszeregowane są według dramaturgicznego porządku, składającego się na czytelną fabułę.
Pewnego razu zobaczył Dauberval sztych, na którym artysta utrwalił taką oto scenę: młoda wiejska dziewczyna tonie we łzach, a jej matka wygraża uciekającemu chłopcu. I ta właśnie scena nasunęła choreografowi pomysł komedii baletowej, w której motywy macierzyńskiej tyranii [i] nieszczęścia zależnych od niej kochanków miały szczególną, aktualną wymowę.
Komedia odniosła wielki sukces, w dużej mierze z powodu swej aluzyjności, ale przede wszystkim dzięki zręcznie skonstruowanej intrydze i wartkiej akcji, będącej zresztą w dużej mierze kompilacją różnych groteskowych scen i farsowych sytuacji, zapożyczonych ze współczesnych oper komicznych i wodewilów. Główne postacie baletu: młoda wieśniaczka Lisa, jej ukochany Colin, groźna matka Simone, głupkowaty konkurent do ręki Lisy - Alain, były psychologicznie prawdziwe, wyraźnie i kontrastowo scharakteryzowane. Jako tła muzycznego użył Dauberval muzyki anonimowych kompozytorów francuskich, opartej w dużej mierze na motywach tańców ludowych.
Na scenę Opery Paryskiej balet wszedł już jednak w nowej wersji. Wystawił go uczeń Daubervala, Jean Aumer w nowym muzycznym opracowaniu L.J.F. Herolda, który zachował niektóre fragmenty dawnej muzyki oraz dopisał własne partie. Powstała więc, znana głównie na Zachodzie, heroldowska wersja muzyczna "La fille mal gardée". Ją też właśnie usłyszymy w Gdańsku. Inna zrodziła się w 1864 roku w Operze Berlińskiej, gdzie do inscenizacji Taglioniego częściowo nową muzykę skomponował miejscowy dyrygent, P. Hertel.
Inscenizacja i choreografia "La fille mal gardée" przekazywane były drogą ustnej tradycji, gdyż wielu realizatorów znało w całości lub we fragmentach pierwszą wersję baletu, lub następne, najbardziej do oryginału zbliżone. Każdy jednak dodawał własne pomysły, wprowadzał drobne zmiany, dostosowywał choreografię do coraz wyższego poziomu techniki kolejnych pokoleń tancerzy.
W Polsce "La fille mal gardée" była, począwszy od 1809 roku wielokrotnie wystawiana i to pod najrozmaitszymi tytułami... W Polsce Ludowej, wcześniej niż Gdańsk, wystawiły "Córkę źle strzeżoną" Łódź, Warszawa i Szczecin.
Gdańską premierę przygotowali: Zbigniew Staniszewski - kierownik muzyczny (jest to pierwsza samodzielna realizacja tego dyrygenta w Operze Bałtyckiej, z którą związany jest od dwóch sezonów), Józef Zajko - choreograf (znakomity artysta czechosłowacki), Borys Slovak - reżyser (niezapomniany autor gdańskiej reali zacji "Carmen Suity"), Józef Jelinek i Zuzana Bocekova - scenografowie (również z Czechosłowacji), wystąpią zaś Balet i Orkiestra Opery Bałtyckiej oraz soliści: Izabela Kwiecień, Mariola Lebida, Ewa Napiórkowska, Izabela Zub, Andrzej Bujak, Wiktor Iluchin, Jan Jakubowski, Andrzej Stasiewicz, Edward Śledzianowski, Przemysław Śliwa, Mirosław Żukowski i inni.
