Tragiczne skutki "przekładów"
Przysłane z Anglii specjalne oddziały wojskowe sporządzają nowe mapy Irlandii, a "przy okazji" zastępują dotychczasowe celtyckie nazwy angielskimi. Dramatyczne skutki tej decyzji stały się kanwą sztuki Briana Friela "Przekłady".
Polską premierę w reż. Katarzyny Deszcz zaplanowano na 18 czerwca na Scenie Kameralnej Starego Teatru w Krakowie.
Brian Friel (ur. 1929 r.) to niezwykle popularny w Irlandii dramatopisarz; bieżący sezon teatralny w tym kraju jest nawet poświęcony jego twórczości. W swoich sztukach opowiada przede wszystkim o lokalnych problemach mieszkańców Irlandii. Blisko dwadzieścia lat temu stworzył objazdowy zespół teatralny Field Day Theatre Company; od początku istnienia głównym celem grupy była promocja "Przekładów". Field Day Theatre Company ma charakter formacji kulturalnej, w skład której wchodzą m.in. Seamus Heaney, Tom Paulin i David Hammond. Centrum działalności grupy stało się Londonderry; właśnie tutaj mają światowe prapremiery wszystkie dzieła Friela.
Friel jest znany w Polsce głównie dzięki dwóm sztukom: "Obywatelstwo honorowe" i "Uzdrowiciel", zrealizowanym w 1996 r. w Starym Teatrze przez Katarzynę Deszcz. Teraz sięgnęła po "Przekłady". Światowa premiera tej sztuki miała miejsce w 1980 r., w siedzibie cechu w północnoirlandzkim mieście Londonderry 23 września 1980 r. W tym samym roku przedstawienie triumfowało na XX Festiwalu Teatralnym w Dublinie.
Treść sztuki, silnie nacechowana pierwiastkiem politycznym, jest dzisiaj szczególnie aktualna: osadzając akcję w latach 30. minionego stulecia, w realiach irlandzkich Friel akcentuje konflikty narodowościowe wykraczające poza obręb Irlandii. Kolonialne władze brytyjskie podejmują dwie drastyczne decyzje. Pierwsza kończy się represjami wobec nielegalnych irlandzkich szkółek elementarnych, kształcących młodzież i dorosłych w języku celtyckim. Chwilę później kolejny krok - przesłane z Anglii specjalne oddziały "przekładają" nazwy celtyckich miejscowości na język angielski. Bez reguł, wbrew mieszkańcom w imię nacjonalistycznej ideologii. A stąd już tylko krok do tragedii...
Friel, który wychował się wśród mniejszościowej społeczności katolickiej w Irlandii Północnej doskonale zna atmosferę takiej rzeczywistości. Apatia wynikająca z fatalnych warunków ekonomicznych, poczucie osamotnienia, rozczarowanie i determinacja wywołują przygnębienie.
Reżyser sztuki - Katarzyna Deszcz - od lat przybliża polskiej publiczności osiągnięcia literatury irlandzkiej. Na początku lat dziewięćdziesiątych rozpoczęła program pomocy warsztatowej i promocyjnej dla polskich dramatopisarzy, co zaowocowało powstaniem Centrum Dramaturgii Polskiej w Krakowie. Prowadziła warsztaty i nietypowe projekty teatralne w Polsce, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemczech, Indiach i Egipcie.
W swojej inscenizacji "Przekładów" obsadziła m.in. Aldonę Grochal, Sonię Bohosiewicz, Lidię Dudę, Romana Gancarczyka, Jana Monczkę, Macieja Luśnię.
