Szkoła zmienia tylko kostium
"Plan lekcji" w reż. Darka Skibińskiego z Teatru A3, gościnnie w Scenie Roboczej w Poznaniu. Pisze Stefan Drajewski w Polsce Głosie Wielkopolskim.
Na pierwszy rzut oka, kiedy wchodzi się do Sali, można się spodziewać remiksu z "Umarłej klasy" Tadeusza Kantora. Ale w miarę upływu czasu spektakl zaczyna przypominać bardziej "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza i wszystkie inne powieści o dojrzewaniu, z niemiecka zwane Etwicklugsroman.
Trzy ławki ustawione na osobnych drewnianych podestach i wystające z nich w różnych pozycjach postaci, przywodzą na myśl legendarny spektakl Kantora. Te ławki to trzy osobne światy: rzędy w klasie, różne klasy w szkole, różne środowiska. Trójka aktorów obywa się w "Planie lekcji" bez słów. Ale te bezsłowne opowieści są bardzo czytelne. Z jednej strony obserwujemy niewinne dowcipy szkolne, jakie sobie płatają nawzajem koledzy, walki o przywództwo w grupie, konflikty z nauczycielami, pierwsze zakochania...
W trójce bohaterów kryje się cała galeria postaci znanych nam bardzo dobrze z wspomnianej już "Ferdydurke" Gombrowicza", "Niepokojów wychowanków Torlessa" Roberta Musila, "Homo Faber" Maxa Frischa, "Blaszanego bębenka" Guntera Grassa czy chociażby filmu Pedro Almodovara "Złe wychowanie". Można by się nawet zabawić w porównywanie, na ile konkretne sytuacje teatralne inspirowała konkretna sytuacja literacka czy filmowa. Mnie się jednak wydaje ciekawsze to, że te historie szkolno-wychowawcze nie zmieniają się za bardzo. Zmieniają się konteksty, kostiumy, zabawki albo jak byśmy to dziś powiedzieli - gadżety. Szkoła jako miejsce - mniej lub bardziej opresyjne - powoduje takie, a nie inne zachowania. Uczeń, niezależnie od czasów, w jakich przyszło mu żyć, buntuje się przeciwko nauczycielowi, instytucji, rodzicom... Szuka swojego miejsca w życiu indywidualnym i w grupie rówieśniczej.
Nie jest to jednak spektakl dla uczniów. Uczniami są dorośli aktorzy, którzy nie udają kolegów ze szkolnej ławki. Wyłuskują natomiast ze zbiorowej pamięci kultury to, co jest niezmienne w życiu każdego człowieka, przez co każdy musi przejść sam.
Teatr A3 buduje świat przedstawiony prostymi środkami aktorskimi i rekwizytami, które - wyjąwszy ławki - można znaleźć w każdym domu. Siła ich wyrazu tkwi w emocjach i w ciele, które mówi.
