Artykuły

JOLANTA CIOSEK: Przed niespełna trzema laty przygotowałaś "Szkołę" żon na scenie STU. Czy Twoja obecna realizacja tej komedii w Starym Teatrze jest jej inscenizacyjną powtórką, czy też szukałaś nowych tropów interpretacyjnych i reżyserskich?

EWA KUTRYŚ: Nie można mówić o dosłownym przeniesieniu, bo Scena Kameralna to jest zupełnie inny teatr, a co za tym idzie inna przestrzeń i inna publiczność. Wówczas głównie bawiliśmy się samym zjawiskiem komizmu, wokół którego budowaliśmy przedstawienie. Obecnie inscenizacyjnie bazuję na tych samych fundamentach, na których budowałam przedstawienie w STU, lecz wypełniam je głębszymi treściami psychologicznymi. W tej realizacji zastanawiamy się przede wszystkim nad tym, jak przełożyć ten perlisty komizm Moliera na dzisiejszą rzeczywistość, która nie zawsze jest śmieszna. Przecież dziś trochę inaczej i trochę z czego innego śmiejemy się.

JC: No, właśnie. W jakim stopniu ta nieco tracąca myszką komedia, która niegdyś bulwersowała obyczajowymi drastycznościami, "gminnością" stylu i dowcipu, może dziś opowiadać o nas, naszych sprawach i świecie nas otaczającym?

EK: Polemizowałabym z określeniem "tracąca myszką". Mocno upierałam się przy tym utworze, ponieważ uważam, że jest w nim zawarty ten sam konflikt, którego i my doświadczamy.

JC: Na czym on polega?

EK: Na przekonaniu głównego bohatera Arnolfa, że swój los można ogarnąć racjonalnie. I jeśli tylko człowiek jest do tego dobrze przygotowany i konsekwentnie to realizuje, to musi wygrać ze światem. Bo czego dotyczy obłąkańcza idea Arnolfa? Ano tego, że on, zamożny i starszy mężczyzna, uważa, iż po trzynastu latach musztry przysposobi swoją wychowanicę Anusię na idealną żonę. Arnolf wie, że świat jest zepsuty i stąd bierze się jego idée fixe, by go naprawić. A potem żyć w stworzonej przez siebie idylli. Nie bierze jednak pod uwagę, że efektem tego naprawiania nie jest tylko zamontowanie krat w oknach i drzwiach, lecz przede wszystkim zniewolenie drugiego człowieka. Wielki, racjonalny umysł Arnolfa zostaje skonfrontowany z siłą życia i miłości innych. Przede wszystkim Anusi, ale nie tylko. Ta chęć zniewolenia dotyczy również pozostałych bohaterów. Ta sztuka jest o sile młodości i miłości, ale także o pewnej tajemnicy, która jest poza nami. Anusia pytana przez Arnolfa o powód swej przemiany, nieposłuszeństwa i zauroczenia Horacym, odpowiada: "Nie wiem". I to jest ta tajemnica młodości, miłości, której nie przewidujemy, bo ona jest ponad nami i naszymi możliwościami. Tę tajemnicę i sprawy, na które nie mamy wpływu Międzyrzecki, w swym tłumaczeniu, pięknie nazywa: "Niebo".

JC: A schodząc na ziemię: jak to się przekłada na powagę zagadnień współczesności?

EK: Często wydaje nam się, że możemy zapanować nad swoim losem, że wybierając prostą i równą drogę osiągniemy swój cel. W istocie okazuje się, że drobny na niej kamyk wywraca nam nasze życie, przewartościowuje je i nas samych. Ten tekst jest również o starciu dojrzałości, będącej po stronie Arnolfa, i niedojrzałości, która jest w Anusi.

JC: Gdzie zatem jest miejsce na komizm wobec tak sformułowanej tezy?

EK: Ten utwór formalnie oparty jest na konstrukcji farsy, ale jest też nasycony ogromnym dramatyzmem poszczególnych postaci. Tego tekstu nie można robić w jednolitej konwencji czy poetyce. Należy pokazać, że nawet w tych komediowych czy farsowych schematach najważniejszy jest człowiek. Zawsze uwikłany w świat, ludzi, i z dramatyzmem swojego istnienia. Dotarcie do szlachetności prawdy uczuć i dramatu człowieka jest dla nas największą ciekawością w tej realizacji. W tej komedii siłą rzeczy serio miesza się z buffo. I jeśli w STU głównie zajmowaliśmy się stroną buffo, to w tej realizacji równy nacisk kładziemy na ton serio. Ta komedia charakterów jest niewątpliwie lustrem dla nas samych. Stąd też zarówno przestrzeń, jak i kostiumy nie nawiązują do epoki Moliera, lecz mają charakter ponadczasowy. Bo dylematy, z jakimi borykają się bohaterowie "Szkoły żon", są wieczne.