Artykuły

Stary Teatr powiększył swój stan posiadania: wzbogacił się o jedną salę widowiskową, która niewątpliwie bar­dzo się przyda do poszerzenia aktyw­ności licznego zespołu aktorskiego, ze­społu nie zawsze mającego odpowied­nie warunki lokalowe do rozwinięcia i publicznego ujawnienia własnych możliwości artystycznych. 22 stycznia br. otwarto przy ul. Sławkowskiej 14 trzecią scenę Starego Teatru w świe­żo odrestaurowanej kamienicy. Scena ta mieści się w pięknym wnętrzu sta­rej piwnicy, połączonej z drugą piw­niczką, w której znajduje się kawiar­nia, gdzie przed lub po spektaklu mo­żna wypić kawę lub lampkę wina. Powierzchnia sali nie jest zbyt obszer­na, ale dostatecznie pojemna, by wy­dzielić w niej małą przestrzeń dla gra­jących aktorów, trochę więcej miejsca dla teatralnej publiczności.

Spektaklem inaugurującym działal­ność sceny przy ul. Sławkowskiej 14 byli "Biedni ludzie" wg Dostojewskiego w reżyserii Tadeusza Bradeckiego, aktora Teatru Starego i studenta Wy­działu Reżyserii krakowskiej PWST. Przedstawienie Bradeckiego, utrzyma­ne w poetyce teatru jarmarcznego, wzrusza świeżością i "naiwnością" środków ekspresji. Wóz na kółkach jako scena, zatłoczona werystycznymi rekwizytami. Narracja ilustrowana planszami w stylu "malarstwa naiw­nego", zabawnego przez zawarte w nim akcenty parodystyczne. Gra aktorów niezwykle prosta, jakby nie skażona żadną konwencją, sztuką udawania. A faktycznie bardzo wyszukana w tej narzucającej się prostocie i stylistycz­nej czystości, prowadzona konsekwentnie do ostatniego epizodu. Muzyka Sta­nisława Radwana napisana na skrzyp­ce, gitarę, akordeon, talerze, gong i bęben, sprzężona także ze słowem w po­staci kupletu czy songów, których ma­terię literacką stanowią wiersze Niko­łaja Niekrasowa, miejscami głośna i hałaśliwa, chwilami sentymentalna i liryczna, pełni funkcję dramatycznego kontrapunktu lub komentarza wkra­czającego nie tyle w nastrój postaci scenicznych, ile odwołującego się do życiowych doświadczeń teatralnego wi­dza, niosącego pod jego adresem ostrzeżenie czy przestrogę.

Byłem trochę przerażony pierwszą częścią przedstawienia: zagęszczeniem akcentów parodystycznych, grotesko­wych, karykaturalnych. Zastanawiałem się: czy to właściwy klucz do Dostojewskiego? Uspokoiła mnie jednak druga część spektaklu, w której reży­ser wyciszył kabaretowe chwyty, zwol­nił tempo rewiowej galopady, pozwo­lił przemówić ciszy dramatycznej. Bia­łej, bezkolorowej.

"Biedni ludzie" Dostojewskiego, to bardzo smutna historia uczuć dwojga ludzi, może niezbyt mądrych i intere­sujących, ale uczciwych, prostolinijnych w swym postępowaniu, których roz­dziela i niszczy niedostatek, brak pie­niędzy. To historia bardzo a propos. Literacka a jakby wymyślona dla nas. Zaczynamy już znać smak ubóstwa, pukającej do naszych mieszkań biedy, ale nie znajdujemy wśród nas takich Warwar i Makarych jak u Dostojew­skiego, istot o takiej intensywności uczuć i czystości wewnętrznej. Świa­domość tego pogłębia jeszcze bardziej dramatyczność naszej sytuacji. Trzeba było przyjść do teatru, by w zwier­ciadle sztuki zobaczyć tragizm ludzkie­go losu w świecie źle urządzonym, ego­istycznym, brutalnym, świecie próżni moralnej.

Wielką kreacją tego przedstawienia jest Makary Diewuszkin, postać zbu­dowana przez Kazimierza Borowca środkami tak prostymi, że prawie prze­staje to być sztuką, bo jest czymś tak naturalnym i prawdziwym, jak samo życie. Prostota, ale z akcentem na uproszczenie psychologicznego rysunku postaci, to również styl gry Magdy Ja­rosz (Warwara Dobrosiełowa), która w scenie nakładania sukni ślubnej nie­ruchomością twarzy, odrzuceniem wszelkiego gestu i nadaniem ruchowi cech martwego mechanizmu osiąga szczyty ekspresji teatralnej.

Świetnie zagrane przedstawienie, choć wydało mi się odrobinę przydługie, a w pewnym momencie nawet nużące przez eksploatowanie przez reżysera tych samych "chwytów" scenicznych. Ale ta powtarzalność ujęć wyniknęła z przyjętej przez niego koncepcji in­scenizacyjnej. Nie można go więc za nią winić, tym bardziej, że zaowoco­wała teatralnie dobrym plonem.