Artykuły

"Łajza - Miscenium rockowe" w reż. Artura Żymełki w Teatrze Muzycznym w Łodzi. Pisze Karol Sakosik w Gazecie Wyborczej - Łódź.

Ostra rockowa muzyka i mocne fabularne teksty Normalsów. Nieprzewidywalność Michała Jelonka. Subtelność Jana Sebastiana Bacha. Baletowa wrażliwość Artura Żymełki. Umiejętności tancerzy FnF Dance Studio. Tak wygląda przepis na kultowy spektakl.

Normalsi postawili na niezależność, odtrącając oferty komercyjnych wytwórni. To poskutkowało założeniem fundacji "Dom Muzyki", pod którego szyldem wydawali kolejne albumy. Drugą płytą "Dekalog, czyli piekło muzykantów" postanowili obdarować najlepszych w kraju maturzystów.

Pomysł na kolejny oryginalny projekt to rockowy balet "Łajza". Wymyślił go Artur Żymełka, reżyser spektaklu oraz kierownik baletu i choreograf w Teatrze Muzycznym w Łodzi.. Arkadiusz Pachulski, menedżer zespołu, brat wokalisty, współproducent przedsięwzięcia i autor tekstów, wspomina: - Artur przyszedł do nas kilka lat wcześniej z dwoma pomysłami. Pierwszy dotyczył

siedmiu grzechów głównych, które miały być opowiedziane za pomocą tańca i muzyki Normalsów. Drugim była właśnie "Łajza". Potraktowaliśmy to jako eksperyment, kolejne wyzwanie.

Spektakl Żymełki to synteza stylów. Autor ukuł nawet sformułowanie "Rockowe miscenium", neologizm powstały od średniowiecznego misterium. - To nie jest koncert. Jedyne miejsce na improwizacje to zamknięte części na przykład solówki - zauważa Pachulski. - Stworzyliśmy na scenie dwupoziomową przestrzeń. Pierwszy poziom znajdujący się w głębi obmyśliliśmy jako dach, na którym zespół występuje w roli narratora niczym starogrecki chór. Na drugim znalazło się miejsce dla tancerzy -aktorów.

Żymełka doprowadził do zetknięcia i współpracy na jednej scenie skrajności: poetyckich, ale wciąż rockowych piosenek Normalsów z suitami Jana Sebastiana Bacha oraz tancerzy Teatru Muzycznego z hiphopowym stylem wychowanków FnF Dance Studio. W przedsięwzięcie zaangażowano 22 tancerzy z główną kreacją Oskara Świtały. Normalsi wzmocnieni są o dodatkowego gitarzystę Kamila Szewczyka. Występuje też skrzypek Michał Jelonek.

- Michał jest po szkole muzycznej, więc potrafi zagrać Bacha, a z drugiej strony jako muzyk występuje w kapelach metalowych. Ma rock'n'rollowy słuch, co świetnie wykorzystuje przy interpretacji rockowych kawałków Normalsów - mówi Pachulski.

Z płyt Normalsów "Soliloquium" (2005), "Dekalog, czyli piekło muzykantów" (2006) i "Pokój z widokiem na wojnę" (2009) Artur Żymełka wybrał 20 kompozycji. - Teksty tych utworów są współczesne, poruszają tematy społeczne, polityczne i moralne - mówił o piosenkach reżyser baletu.

Na kanwie tych utworów oparto historię osadzoną w łódzkich realiach. Opowieść o funkcjonowaniu w trudnym, patologicznym otoczeniu, gdzie "wielkomiejskie zło, przemoc, seks za pieniądze i chodzenie na moralną łatwiznę" nie są niczym nadzwyczajnym. Całość tych mrocznych doświadczeń przejawia się w muzyce Normalsów. Zupełnie inny świat wyłania się w Bachowskich suitach. Przeciwstawna rockowym riffom lekkość skrzypiec Michała Jelonka ma pokazać wrażliwość bohatera.

Sukces "Łajzy" obrodził wyróżnieniami. Artur Żymełka i Oskar Świtała zostali docenieni jako Choreograf i Tancerz 2013 roku, zaś sam spektakl uhonorowano Złotą Maską jako udany przykład poszukiwań i przełamywania standardowego myślenia o teatrze muzycznym. Największą nagrodą było jednak uznanie widzów. Rockowy balet wyprzedał się 11 razy. W styczniu bilety na "Łajzę" trzeba było rezerwować na spektakle majowe, albo łudzić się, że ktoś nie odbierze wcześniej zarezerwowanych biletów. Na widowni spotykali się: młodzież szkolna w koszulkach przedstawiających nazwy ulubionych zespołów oraz panowie w garniturach i panie w wieczorowych sukniach.

O przedstawieniu Igor Rakowski-Kłos, dziennikarz "Gazety", pisał: "Nie bojąc się programowej i wizerunkowej niekonsekwencji, idąc na przekór gustom swojej publiczności, dyrekcja sceny przy ul. Północnej podjęła artystyczne i finansowe ryzyko. Wyprzedane na wiele tygodni bilety na premierę i owacja na stojąco powinny utwierdzić kierownictwo teatru w słuszności decyzji i skłonić do kolejnych nieortodoksyjnych przedsięwzięć. Z korzyścią dla teatru i nowej publiczności".

Opinie utrzymane w podobnym tonie było można znaleźć na facebookowym profilu spektaklu. "Po sobotnim występie mogę tylko powiedzieć: GRATULUJĘ" - pisał Leszek Patura. "Gratuluję odwagi pomysłodawcy, gratuluję Teatrowi Muzycznemu, że zdecydował się wystawić tak odważne przedstawienie, gratuluję doboru repertuaru i stworzenia spójnej opowieści, gratuluję tancerzom za doskonałe wczucie się w rolę i gratuluję Normalsom za świetny występ". Wtórował mu Jarek Kuna: "Jest niebanalne, świeże, inne, coś, czego dotąd jeszcze nie było na deskach polskich teatrów". "Brawa dla reżysera za ryzyko", "Porażające!!! Mocne!!!", czy w końcu "Jeszcze ta nasza Łódź nie zginęła" - pisali inni zachwyceni odbiorcy.

Niektórzy, jak Marek Miller, porównywali odczucia towarzyszące "Łajzie" do tych z "Próby" Antala Fodora rock baletu wystawianego w latach 80. w Teatrze Wielkim w Łodzi.

Fenomen "Łajzy" próbowano odnaleźć w bezpośredniości, prostocie i unikaniu abstrakcji. Nawet jeśli słowo katharsis jest w tym miejscu na wyrost, to nie sposób uciec od zwykłego wzruszenia, które jeśli wierzyć znajdującemu się w reżyserce i mającemu podgląd na publiczność Arkadiuszowi Pachulskiemu towarzyszy widowni w trakcie ostatnich scen.

Warto pośpieszyć się z zakupem biletów, bowiem nie wiadomo kiedy znów pojawi się okazja do obejrzenia przedstawienia na żywo. Jak mówi menedżer zespołu: - Staramy się o to, żeby osadzić "Łajzę" w repertuarze któregoś z polskich Teatrów Muzycznych. Pozwoliłoby to nam dalej pracować nad marką przedsięwzięcia.

Najbliższe występy w środę 16 i czwartek 17 października. Teatr Muzyczny, ul. Północna 47/51. Początek 16 października o godz. 18.30, 17 o godz. 11. Bilety w cenie od 15 do 30 zł.