Artykuły

W warszawskim Teatrze Baj odbyła się w czwartek premiera audiodeskrypcji do spektaklu "Królowa Śniegu". Po raz pierwszy wykorzystano w niej nagrany wcześniej tekst. Widzowie z dysfunkcją wzroku słyszeli go w słuchawce równolegle do tego, co działo się na scenie.

Audiodeskrypcja spektaklu odbyła się w ramach projektu krakowskiej Fundacji TVNET. Jego celem jest umożliwienie niewidomym dzieciom i młodzieży obejrzenie spektakli teatralnych, które są zrealizowana na podstawie lektur szkolnych. Przygotowano emisję sześciu sztuk teatralnych. Są one realizowane w warszawskich teatrach Baj i Syrena, w poznańskim Teatrze Animacji, Łódzkim Arlekinie, Teatrze Groteska w Krakowie i Banialuce z Bielska-Białej.

Jak mówiła PAP kierownik literacki Teatru Baj Aldona Kaszuba, system audiodeskrypcji zaproponowany przez Fundację TVNET jest dla ich placówki nowością. Do tej pory teatr korzystał z audiodeskrypcji na żywo. Było to rozwiązanie dość kosztowne i przeznaczone dla grup, nie dla osób indywidualnych.

Fundacja stworzyła metodę, która pozwala na to, by na określony spektakl mogła przyjść osoba z dysfunkcją wzroku i oglądać go dyskretnie i komfortowo korzystając z pomocy nagranego wcześniej przez lektora tekstu.

Jak wyjaśnił w czwartek Jarosław Litwa, koordynator projektu, audiodeskrypcja sztuki granej na żywo różni się od tej filmowej ze względu na żywą aktorską grę, zmienny czas wypowiedzi czy scen.

Dodał, że praca nad audiodeskrypcją rozpoczęła się od obejrzenia spektaklu. W porozumieniu z teatrami wybrane sztuki zostały nagrane i przekazane specjalistom od montażu dźwięku i obrazu. Potem zastanawiano się, jakie informacje powinny być zawarte w audiodeskrypcji, by spektakl był czytelny dla widzów z dysfunkcją wzroku. Gdy tekst był gotowy, do pracy przystąpił lektor. Nagranie zostało zapisane za pomocą specjalnego programu komputerowego. W międzyczasie audiodeskrypcję testowały osoby niewidome; pod wpływam ich uwag nanoszono na zmiany.

Podczas warszawskiej premiery obecni byli pierwsi testerzy audiodeskrypcji dla "Królowej Śniegu" (na zdjęciu) - Tomasz Koźmiński i Andrzej Woch. Jak mówili, najważniejszy w pracy nad opisem do spektaklu jest wybór istotnych elementów informacji.

- Od sztuki i odbiorcy zależy, co się przekazuje. Czasem jest ważne, by powiedzieć jak wygląda lalka czy jak ubrany jest aktor. W przypadku "Królowej Śniegu" odbiorcami są dzieci i trzeba było kierować się tym, by nie zaburzyć im odbioru. Informacji nie było więc dużo, za to przed czy po spektaklu mogły za pomocą dotyku obejrzeć scenografię czy rekwizyty - powiedział Koźmiński.

- Widziałem ten spektakl czwarty raz. Za każdym razem wrażenie jest inne. Ten kontakt żywego aktora z widzem jest niepowtarzalny. Zupełnie inny niż np. przy oglądaniu filmu z audiodeskrypcją - dodał.

Andrzej Woch, który jest współtwórcą oprogramowania do audiodeskrypcji mówi, że najważniejsze w tej metodzie jest to, by tekst trafiał bezpośrednio do osoby zainteresowanej. - W taki sposób, by inni go nie słyszeli, by nie przeszkadzało to także grającym na scenie aktorom - powiedział. Jak dodał, nowa metoda pozwala na to, by indywidualna osoba z dysfunkcją wzroku mogła zarezerwować w teatrze bilet i potem przyjść na spektakl i po prostu go obejrzeć.

Dzieciom z dysfunkcją wzroku, z mazowieckich placówek oświatowych, spektakl bardzo się podobał. Opisy, które słyszały w słuchawce uznały za pomocne w odbiorze. Jedna z wychowawczyń klasy z ośrodka w Laskach mówiła jednak, że informacji była zbyt mało i w niektórych scenach musiała dodatkowo wyjaśniać dzieciom, co dzieje się na scenie.

- Jak oglądamy wspólnie filmy, to tłumaczymy dzieciom znacznie więcej tego, co się w danej scenie dzieje. Mogłoby się wydawać, że zakłóca to odbiór, ale nie, oni to dobrze przyswajają - powiedziała.

Fundacja TVNET udostępnia osobom niewidomym nagrane spektakle, wraz z audiodeskrypcją w internecie na stronie (patrz link poniżej). Każdy współpracujący z fundacją teatr otrzymał od niej program do odtwarzania opisu do spektakli i licencję, by mógł wystawiać sztukę z audiodeskrypcją także po zakończeniu projektu.

Fundacja prowadzi warsztaty w teatrach - ich pracownicy szkoleni są w zakresie korzystania z programu do odtwarzania i samodzielnego tworzenia audiodeskrybowanych sztuk. Projekt ma charakter non profit i realizowany jest w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.