Za dużo wielkich liter
"Nieprzyjaciel" w reż. Jana Bratkowskiego w Teatrze Nowym w Łodzi. Recenzja na www.reymont.pl.
Nieprzyjaciel Juliena Greena to niezbyt udana sztuka sprzed pół wieku. To także najświeższa premiera Teatru Nowego. Ambitne zamierzenie uchwycenia wzajemnych relacji dobra i zła, podjęcie tematu uwikłania ludzi w cielesność, próba pokazania dramatu zazdrości - wszystko to przegrało z przegadana dyskursywnością tekstu i niezdecydowaniem reżysera.
Akcja dramatu rozgrywa się w XVIII wieku w zamku na francuskiej prowincji. Trzej przyrodni bracia, w tym Piotr, który porzucił właśnie klasztor, rywalizują o względy pięknej Elżbiety. Zarysowanie dość skomplikowanego tła sytuacji zajmuje autorowi tyle czasu, że brakuje go już właściwie na rozwój jakiejś fabuły, na zarysowanie dramaturgicznych konfliktów. Bohaterowie dużo i momentami ciekawie rozprawiają o Bogu, szatanie, religii i moralności, ale są to rozmowy dopisane do rozgrywających się wydarzeń.
Reżyser Jan Bratkowski zrobił z takiego materiału krzyżówkę telenoweli i religijnego traktatu czytanego na role. W dodatku niektóre epizody pochodzą z zupełnie innej tradycji (np. komediowa scena ze Służącym - nagroda dla Pawła Kropińskiego "za najlepszą rolę drugoplanową"). Do końca nie wiadomo, na ile pokazywane osoby traktowane są jak żywi ludzie, a ile w nich uosobienia konkretnych poglądów i postaw oraz literackiej konwencji. Tę drugą wersją może potwierdzać osiemnastowieczny, salonowy sposób prowadzenia rozmów przez bohaterów, rodzaj błyskotliwego cynizmu.
W tym chaosie gubi się przesłanie inscenizacji. Wzywane przez bohaterów niebiańskie i piekielne siły są jedynie obrazem ich wyborów? Cielesność jest w człowieku silniejsza od ducha? Najgorsi są ci ani zimni, ani gorący?
Najciekawszą postacią w dramacie jest dobrze grany przez Dariusza Kowalskiego Filip de Silleranges - mąż impotent, który z miłości do żony toleruje jej zdrady. Jego ukryte cierpienie wypada najbardziej naturalnie.
