Artykuły

Na każdy publiczny teatr w Krakowie przypada dziś kilkanaście scen niezależnych. - Taka mnogość stawia nas w polskiej czołówce - mówi Henryk Pasiut ze Stowarzyszenia Teatrów Nieinstytucjonalnych i dodaje, że wkrótce takich miejsc może być jeszcze więcej. Ich repertuarowe bogactwo będzie można zobaczyć podczas 11. Festiwalu SteN, który rozpocznie się 13 sierpnia.

Kiedy ponad dwadzieścia lat temu powstawało Stowarzyszenie Teatrów Nieinstytucjonalnych (STeN), w Krakowie scen niezależnych była garstka. Dzisiaj jest ich kilkadziesiąt, a do najbardziej znanych należą: Teatr Mumerus, Teatr Nowy Proxima i Barakah. Na ich scenach grają profesjonalni aktorzy, bywa że bilety sprzedają się do ostatniego miejsca, a recenzje przygotowywanych w nich premier regularnie ukazują w prasie. Czy więc ciągle istnieje różnica między teatrem nieinstytucjonalnym, a jego zawodowym odpowiednikiem?

Jak najbardziej, co więcej wygląda na to, że ten podział będzie się pogłębiać, bo jak twierdzi Henryk Pasiut, publiczność i aktorzy od kilku lat coraz bardziej garną się do miejsc, gdzie mogą sobie pozwolić na swobodę artystyczną. - Profesjonalni aktorzy, którzy w zawodowych teatrach zarabiają za rolę kilkaset złotych, w teatrze prywatnym grają za kilkadziesiąt. Dlaczego? Często, żeby powiedzieć to, na co nie zgodziłby się dyrektor teatru, w którym na co dzień pracują - tłumaczy Pasiut. - Kilka miesięcy temu we współpracy z teatrem Barakah wystawiliśmy rewię drag queen. Myśli pani, że jakikolwiek dyrektor po dobrej zmianie, zdecydowałby się na produkcję takiego show w swoim teatrze? Nigdy w życiu! Teatry nieinstytucjonalne Pasiut porównuje do działań Piwnicy Pod Baranami, gdzie w latach komunizmu "oddech mogli złapać ci, którzy nieco inaczej patrzyli na świat". Warto jednak pamiętać, że "ten drugi teatr" to nie tylko kontrowersje i polityka, ale też eksperymenty z formą (jak choćby w przypadku Teatru Figur) czy poszukiwanie nowych środków wyrazu w czym przoduje Teatr Mumerus.

Druga, bardziej prozaiczna, ale wcale nie mniej widoczna różnica między instytucjonalnym i niezależnym to budżet. Dzisiaj te drugie teatry coraz częściej mogą pochwalić się profesjonalnie wyposażonymi salami, jednak do płynności finansowej wciąż im daleko. - Nie mamy tej swobody budżetowej, jaką cieszą się miejskie i państwowe placówki. Żyjemy w stanie ciągłej niepewności - mówi Pasiut i podaje przykład. - Załóżmy, że bierzemy udział w konkursie, w którym można zdobyć grant na produkcję spektaklu. Po pierwsze nie wiemy czy wygramy, po drugie nie wiemy kiedy pieniądze zostaną wypłacone, a po trzecie nie wiadomo, czy uda nam się poprawnie ten wniosek rozliczyć, bo przecież jesteśmy artystami, a nie księgowymi.

Na biletach też wcale nie jest łatwo zarobić. W Krakowie, w przeciwieństwie do Warszawy, gdzie swoje teatry mają np. Janda i Karolak, prywatnych scen nie promują znane nazwiska. Dodatkowo oferta niezależnych często ginie w bogactwie darmowych wydarzeń kulturalnych, które każdego dnia odbywają się w mieście.

Mimo tych problemów, Kraków wciąż pozostaje stolicą teatrów nieinstytucjonalnych. Ich repertuarowe bogactwo będzie można zobaczyć podczas 11. Festiwalu SteN, który rozpocznie się 13 sierpnia. W jego programie znalazły się najróżniejsze wydarzenia od koncertów jak choćby "Przeboje świata" w wykonaniu Mariusza Jaśko i Genadija Czerniawskiego po spektakle dla dzieci np. "Niezwykłe przygody Czerwonego Kapturka" w reż. Piotra Majewskiego. Trzon programu stanowią jednak - rzecz jasna - spektakle dla dorosłych, m.in. "To nie są drzwi czyli kodycyl fotografji" oraz ciesząca się niesłabnącą popularnością "Garderoba" w reż. Miro Prohazki. Na finał zaś zobaczymy "Fly with Christina" - anglojęzyczną wersję sztuki, którą dotychczas można było oglądać w Grotesce. Szczegółowy program festiwalu na stronie: www.stenkrakow.pl.