Artykuły

Audiodeskrypcja, pętla indukcyjna, mikrofon binauralny tak wielkopolskie teatry wykorzystują technologie, żeby udostępnić swoją ofertę widzom z niepełnosprawnościami - pisze Agata Wittchen-Barełkowska w Polsce Głosie Wielkopolskim.

Niedawno, podczas jednego z przedstawień w Teatrze Polskim w Poznaniu, siedziałam na widowni za osobą, która korzystała z zestawu słuchawkowego, żeby doświadczyć spektaklu i poznać elementy scenicznego świata. Byłam poruszona jej reakcjami i próbowałam sobie wyobrazić, jak odbiera się teatr z wyłączonym zmysłem wzroku. Postanowiłam sprawdzić, czy drzwi wielkopolskich teatrów są szeroko otwarte dla osób z niepełnosprawnościami. Krótki przegląd oferty wielkopolskich scen przekonał mnie, że teatry w naszym województwie otwarte są dla wszystkich widzów.

Schody niestraszne

Żeby zobaczyć, usłyszeć, podziwiać spektakl, trzeba się najpierw dostać do teatru. Większość instytucji zadbała o to, żeby widzowie z dysfunkcją ruchu nie mieli z tym żadnego problemu. Dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich przeznaczone są specjalne miejsca m.in. na poznańskich widowniach Teatru Nowego, Teatru Wielkiego, Teatru Animacji czy w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu. Najczęściej widzowie, którzy tego potrzebują, mogą wjechać do teatru windą, a na miejscu liczyć na pomoc specjalnie przeszkolonych bileterów. Z zewnątrz budynek teatru czy opery wydawać się może twierdzą nie do zdobycia, jednak na szczęście działania większości teatrów przeczą tym pozorom* a osoby z niepełnosprawnościami otrzymują podczas rezerwacji miejsca najlepiej spełniające ich oczekiwania.

Potrzeby widzów z ograniczoną motoryką są nieustannie brane pod uwagę w instytucjach przy kolejnych projektach związanych z remontami i przebudowami, np. Teatr Muzyczny w Poznaniu podczas przerwy urlopowej w 2019 roku zrealizuje ze środków prewencji pzu przebudowę i rozbudowę systemu poręczy i podchwytów na schodach wewnętrznych. Polski Teatr Tańca, zmagający się aktualnie z dostosowaniem przestrzeni Szkoły Baletowej do potrzeb widzów z niepełnosprawnościami, deklaruje, że w nowej siedzibie przy ul. Taczaka 8 będą mogli pojawić się bez przeszkód.

Czego nie widać

Dla osób z dysfunkcją wzroku lub słuchu wielkopolskie teatry przygotowały ofertę spektakli z audiodeskrypcją, z wykorzystaniem pętli indukcyjnej, tłumaczeniem na polski język migowy lub z napisami. Audiodeskrypcja to system umożliwiający odbiór spektakli osobom z dysfunkcją wzroku. Dzięki specjalnie prowadzonemu opisowi, zawierającemu informacje o mimice, ruchu aktorów, scenografii, kostiumach i przebiegu akcji, pozwala doznać tego, co dzieje się na scenie.

W Wielkopolsce we współpracy z Fundacją Mili Ludzie spektakle z audiodeskrypcja organizują m.in. w Poznaniu: Teatr Muzyczny, Teatr Polski, Centrum Sztuki Dziecka, Centrum Rezydencji Teatralnej Scena Robocza, Teatr Animacji, a w Gnieźnie Teatr Fredry. W Teatrze Animacji przed spektaklami prowadzone są krótkie warsztaty, podczas których widownia dowiaduje się o tym, że przedstawienie przystosowane jest do potrzeb osób niedowidzących. Po zakończeniu gry, w przypadku grup zorganizowanych, aranżowane są spotkania z aktorami połączone z możliwością dotykania scenografii i lalek.

Zobacz, usłysz, poczuj

W gnieźnieńskim teatrze specjalny, bezpłatny pokaz z audiodeskrypcja, przygotowany przez Fundację Otwieramy Kulturę i Sztukę, został również zrealizowany w ramach projektu "Zbitego lustra nie trzeba się bać", dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dwukrotnym beneficjentem programu MKiDN "Kultura Dostępna" był również Teatr w Kaliszu. W ramach projektu "Zobacz, usłysz, poczuj Teatr" odbyły się spektakle z audiodeskrypcja i tłumaczeniem na polski język migowy - bezpłatne dla osób z niepełnosprawnościarni. Zrealizowane zostały również warsztaty teatralne dla młodzieży niesłyszącej i warsztaty z tworzenia skryptu audiodeskrypcji. Co ważne, projekt pozwolił na zakup zestawów słuchawkowych. Aktualnie kaliska scena ma w repertuarze trzy tytuły dostosowane do potrzeb osób z dysfunkcją wzroku lub słuchu -"Kopciuszka" dla dzieci i młodzieży oraz dwie propozycje dla starszej widowni: "Kolację dla głupca" i "Romans". Oferta skierowana jest głównie dla grup zorganizowanych.

Spektakle z audiodeskrypcją organizowane są również w Teatrze Nowym w Poznaniu, któremu od kilku sezonów przyświeca hasło "Miejsce dla wszystkich".

Zmysłowisko

Pisząc o teatrze dla osób z dysfunkcją wzroku, nie sposób pominąć jeszcze jednego nowatorskiego projektu Teatru Animacji - zmysłowiska, pozwalającego widzom doświadczyć teatru z wyłączeniem zmysłu wzroku. Dyrektor teatru Piotr Klimek opowiada o nim następująco:

"Nasze zmysłowiska - to bardzo ważne - nie są przeznaczone tylko dla osób, które mają problemy ze wzrokiem. Moim zdaniem organizowanie wydarzeń tylko dla przedstawicieli grup wykluczonych jest powielaniem wykluczenia. Stworzyliśmy taki rodzaj przeżycia artystycznego, które jest w stu procentach, tak samo odbierane przez osoby widzące i niewidzące. Połączyliśmy kilka istniejących współcześnie technologii: wykorzystujemy mikrofon binaurainy i specjalnie przebudowany system silent disco. Aktorzy grają wokół mikrofonu w kształcie głowy, mając pełną świadomość, że to jest głowa każdego z widzów. W związku z tym są w stanie powiedzieć mu coś do lewego ucha albo pstryknąć nad głową - opowiadamy historię w rozszerzonej audialności.

Do tego dołożyliśmy efekty zapachowe związane z treścią danego dramatu: efekty drżenia - cała widownia podłączona jest do rezonatorów; odczucie ciepła, gdy wychodzi słońce - mamy specjalne, żarowe lampy; wiatr robiony za pomocą wachlarzy. Cały szereg wrażeń funkcjonuje w połączeniu z tekstem Maliny Prześlugi. Fajnie jest obserwować publiczność podczas spektaklu - widać po ich twarzach, że świat dramatu rzeczywiście powstaje w ich głowach".

Zmysłowiska na stałe weszły do repertuaru Teatru Animacji i są grane w każdą niedzielę. W tym roku planowane są kolejne realizacje.

Siln współpracy

Częstą praktyką w wielkopolskich teatrach jest dostosowywanie spektakli do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościarni, dlatego w większości opisanych instytucji audiodeskrypcji często towarzyszą zabiegi umożliwiające odbiór spektaklu osobom z dysfunkcją słuchu, takie jak: wykorzystanie pętli indukcyjnej, tłumaczenie na polski język migowy czy wyświetlanie napisów. Poznańska opera oferuje niedosłyszącym możliwość wypożyczenia osobistego systemu nagłaśniającego. W Teatrze Animacji po przedstawieniu prowadzone są dodatkowo krótkie warsztaty, podczas których wszyscy widzowie uczą się kilku ważnych dla spektaklu słów w języku migowym.

Warto też wspomnieć o współpracy instytucji kultury z organizacjami pozarządowymi. Szczególny wkład ma w tej dziedzinie Fundacja Miii Ludzie. Imponująca jest również lista partnerów Teatru Fredry w Gnieźnie, m.in. Polski Związek Niewidomych, Centrum Aktywności Społecznej largo, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Fundacja Otwieramy Kulturę i Sztukę.

Taka współpraca daje teatrom możliwość dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnościami nie tylko spektakli, ale też zajęć edukacyjnych. Dla przykładu w Teatrze Nowym w Poznaniu organizowane są spotkania i warsztaty z aktorami, zajęcia ruchowo-teatralne, a także biblioterapia oraz pokazy charakteryzacji.

Wielkopolskie instytucje poszerzają swoją ofertę dla osób z niepełnosprawnościami. Większość z nich zasługuje na miano "teatru dostępnego".