Artykuły

ZZ Gildia Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych wystosowała kolejny list skierowany do ministra kultury Piotra Glińskiego i podsekretarza stanu Wandy Zwinogrodzkiej.

Szanowny Pan

prof. Piotr Gliński

Wiceprezes Rady Ministrów

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

*

Szanowna Pani

Wanda Zwinogrodzka

Podsekretarz Stanu

w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Szanowny Panie Premierze, Szanowna Pani Minister,

dziekujemy za odpowiedź na nasz list z 30 marca br. i przedstawienie dotychczasowych działań podejmowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w związku z pandemią COVID-19. Doceniamy inicjatywy MKiDN, takie jak zwiększenie środków przeznaczonych na pomoc socjalną dla artystów i artystek czy uruchomienie nowego programu stypendialno-dotacyjnego "Kultura w sieci". Państwa odmowa spotkania na platformie cyfrowej z Zarządem Gildii Polskich Reżyserów i Reżyserek Teatralnych, ze względu na kalendarz MKiDN w czasie pandemii COVID-19, uniemożliwia nam bezpośrednie przybliżenie konkretnych problemów, z którymi borykają się obecnie artyści i artystki, zaproponowanie konstruktywnych uwag do przygotowywanych projektów oraz możliwych rozwiązań. Po wstępnym rozeznaniu i konsultacjach środowiskowych, w ramach solidarnego wsparcia realizacji podejmowanych przez Państwa działań, mając nadzieję, że nasz głos zostanie uwzględniony i zainicjuje szereg nowych rozwiązań, chcielibyśmy wskazać kilka problemów, które wymagają rozwiązań innych niż zawarte w ogłoszonych programach stypendialnych, dotacyjnych oraz w projekcie Ustawy o statusie artysty.

Program stypendialny "Kultura w sieci" dla twórczyń i twórców indywidualnych oraz dotacje dla instytucji kultury, stanowią znaczącą pomoc dla środowisk twórczych w kryzysie. Jednak arbitralnie ustalona nowa forma upowszechnienia działalności twórczej zakładająca wytwarzanie produktów tzw. on-line ("w sieci") budzi nasz niepokój. Nie tylko nie każda forma twórczości może być prezentowana za pośrednictwem Internetu, ale też nie każda artystka i artysta posiada narzędzia do przeformułowania dotychczasowych działań lub środki niezbędne do zakupu narzędzi, które pozwolą stworzyć wysokiej jakości dzieło przygotowane do zdalnej prezentacji. Ponadto, stypendia mają charakter konkursowy, w ramach którego automatycznie grupą uprzywilejowaną stają się osoby posiadające kompetencje w zakresie pisania wniosków. Wyrażamy obawę, iż pomoc oferowana przez Ministerstwo może nie trafić do twórczyń i twórców najbardziej potrzebujących wsparcia finansowego oraz w krótkim czasie przyczyni się jednocześnie do nadprodukcji i spadku jakości wytworów sztuki polskich artystów i artystek. Należy zwrócić uwagę, że część z nich znajduje się w sytuacji przerwanych procesów twórczych, na których kontynuację poszukuje obecnie finansowania. Jako Gildia Polskich Rezyserek i Rezyserow Teatralnych wiemy, że reprezentowane przez nas środowisko teatralne oczekuje i potrzebuje uznawania wniosków stypendialnych na kilkumiesięczną działalność rezydencyjną czy badawczą (research, opracowanie materiałów etc.), która ma na celu pogłębianie procesów twórczych, a nie zakłada jako efektu produktu tzw. on-line. Ponadto, reprezentowane przez nas środowisko teatralne oczekiwałoby uwzględniania sytuacji finansowej wnioskodawcy, gdyż to kryteria finansowe i bytowe, a nie dotychczasowe kryteria kreatywności i produktywności, powinny być pierwszorzędnymi w sytuacji kryzysu, szczególnie w przypadku pomocy stypendialnej o charakterze kryzysowym.

Z zaniepokojeniem przyjęliśmy zapisy w regulaminie - paragraf 10 ust. 1, pkt. 1 i 2 - które z ubiegania się o stypendium wyłączają wszystkich studentów i uczniów bez względu na kierunek i tryb kształcenia. Pragniemy zaznaczyć, że studenci III, IV i V roku magisterskich studiów artystycznych (analogicznie III roku studiów I st. oraz I i II roku studiów II st.) to twórczynie i twórcy wchodzący na rynek i wymagający szczególnej pomocy. Obecnie docierają do nas głosy, iż jest to grupa, która boleśnie doświadcza skutków pandemii COVID-19 w związku z wyłączeniem z większości programów pomocowych. Osoby podejmujące studia artystyczne to bardzo często absolwenci innych kierunków studiów, którzy ukończyli 26. rok życia. Stypendia i zapomogi z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wg ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. "Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce" (artykuł 93): nie przysługują studentowi posiadającemu tytuł zawodowy: a) magistra, magistra inżyniera albo równorzędny, b) licencjata, inżyniera albo równorzędny, jeżeli ponownie podejmuje studia pierwszego stopnia. Zatem grupa młodych artystów i artystek pozostały obecnie bez jakiegokolwiek wsparcia Ministerstw i Państwa.

Za istotne uważamy również ogłoszenie składu komisji stypendialnych w trosce o pełną transparentność kryzysowych programów konkursowych, których wyniki są ostateczne i nie zakładają możliwości odwołania. Wskazane byłoby także ogłoszenie naboru w trybie ciągłym lub - w przypadku braku możliwości takiego rozwiązania - ogłoszenie kolejnego terminu naboru wniosków.

Pragniemy zwrócić uwagę, że ze względu na specyfikę zatrudnienia znacznej liczby osób pracujących w sektorze kultury - freelancerzy niezwiązani na stałe z żadną instytucją - konieczne jest systemowe rozwiązanie, które pozwoli zapewnić wsparcie MKNiD także dla tych twórców.

Nie dość podkreślać, że w obecnej sytuacji kluczowa jest pomoc ludziom - pracownikom kultury - to oni wymagają natychmiastowego wsparcia. Obawiamy się sytuacji, w której znaczna część środków pomocowych i stypendialnych zamiast wspomagać ludzi w kryzysie, zostanie przekierowana na tworzenie infrastruktury cyfrowej, zakupy kosztownego sprzętu, oprogramowania, tworzenie platform internetowych etc., a głównym beneficjentem programów stanie się branża informatyczna/cyfrowa, a nie artystyczna. Apelujemy o przyznanie priorytetu pomocy ludziom, a nie wytwarzaniu cyfrowego kontentu.

W niniejszym piśmie, przedstawiamy tylko wybrane kwestie i problemy, których szybkie rozwiązanie uznajemy obecnie za priorytetowe. Współpraca przy programach stypendialnych i dotacyjnych, a także wprowadzenie w życie Ustawy o statusie artysty uważamy obecnie za kluczowe w ramach szybkiego reagowania oraz wdrażania potrzebnych i efektywnych zmian.

Z poważaniem,

ZZ Gildia Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych