Artykuły

Ta jesień jest zupełnie inna niż zwykle. Pandemia wywróciła wszystko do góry nogami a wiele sfer naszego życia społecznego praktycznie z dnia na dzień przestało funkcjonować. Kultura znalazła się w epicentrum cyklonu zwanego koronawirus.

Choć wiceminister finansów Piotr Patkowski stwierdził, że w dobie obostrzeń związanych z pandemią zyskują konsumenci, a Polacy mają się lepiej w czasie kryzysu niż przed nim, gdyż w ich portfelach zostaje więcej pieniędzy, bo nie wydają na kulturę i rekreację, to właśnie zamknięcie tej działalności prowadzi do wielkiego zubożenia artystów i całej sfery osób pracujących na rzecz kultury. Tak ważne było zatem przygotowanie systemowych rozwiązań pomocowych i czytelnych reguł, według których pomoc publiczna trafiałaby do zainteresowanych osób i podmiotów.

Po tym jak Minister Kultury ogłosił rozstrzygnięcie naboru wniosków z Funduszu Wsparcia Kultury, rozgrzały się do czerwoności klawiatury komputerów i telefonów. Zwykły zjadacz chleba codziennego, czytając te doniesienia, łatwo doszedł do wniosku, że jego posiłek jest nieco skromniejszy niż ten serwowany dla wybranych przez ministra podmiotów.

W mojej ocenie systemowa pomoc publiczna powinna trafić do wszystkich podmiotów działających w sferze kultury, które nie z własnej woli nie mogą być aktywne w kreowaniu wydarzeń i inicjatyw kulturalnych. W ministerialnych komunikatach możemy przeczytać, że przygotowana przez rząd Tarcza Antykryzysowa zakłada wsparcie państwa dla twórców i artystów, pracowników sektora kultury, a także firm i organizacji pozarządowych zajmujących się kulturą, których działalność nie może być kontynuowana w okresie epidemii. Zakłada też wzrost środków na pomoc socjalną dla artystów oraz dodatkowe wsparcie na rozwój nowych form udostępniania kultury w sieci i aktywizację po przywróceniu działalności.

Gdzie zatem znaleźć pomocową szufladkę pod nazwą centra, domy i ośrodki kultury?

W oficjalnych rządowych komunikatach pojawia się zapis, że pomoc dla tego typu instytucji to problem samorządów, bo to one są dla nich organami prowadzącymi. Potrafiłbym to zrozumieć, gdyby resortowa pomoc nie trafiła do innych, artystycznych instytucji kultury, dla których organami prowadzącymi są… samorządy. W roku poprzednim w Polsce działalność prowadzona była w ponad czterech tysiącach centrów, świetlic, domów czy ośrodków kultury. Rządowa pomoc dla sektora kultury nie objęła ich swoim zasięgiem. Pełnią one funkcje lokalnych teatrów, studiów fotograficznych i filmowych, galerii sztuk czy miejsc spotkań dla wszystkich środowisk.

Porównując aktualne przychody Miejskiego Centrum Kultury w Ostrowcu Świętokrzyskim z odpłatnej działalności kulturalnej do wpływów w roku poprzednim, widać jak wielkie spustoszenie wprowadził całkowity i częściowy lockdown. Nasze straty szacuję na milion złotych. Samorząd Ostrowca Świętokrzyskiego, mimo znacząco zmniejszonych dochodów własnych, nie tylko nie zmniejszył naszej instytucji dotacji podmiotowej, ale przeznaczył znaczące środki na inwestycje w modernizację zabytkowego obiektu dawnego Zakładowego Domu Kultury czy nowe kino Browar. Bez wsparcia rządowego, korzystając z topniejących zasobów finansowych i personalnych, udało się nam wiele dokonać, przenieśliśmy większość codziennych działań do przestrzeni wirtualnej, dostosowaliśmy działalność do ograniczeń pandemicznych. Zrobiliśmy tyle, ile było można. A teraz z obawą i rosnącym niepokojem obserwujemy, jak nasze instytucje zamierają z braku pieniędzy. To my zapewniamy warunki zarówno dla profesjonalnego, jak i amatorskiego ruchu.

Kultura to nie tylko występ znakomitego zespołu operowego czy profesjonalnego teatru, ale bieżąca, codzienna działalność ośrodków, które przygotowują ludzi do uczestnictwa w wielkich wydarzeniach i pozwalają im odkrywać własne talenty. Jeśli odwołanych zostanie kilka tysięcy lokalnych przedsięwzięć a edukacja kulturalna praktycznie zaniknie, powstanie wyrwa nie do odbudowania.
***
Jacek Kowalczyk, szef Miejskiego Centrum Kultury w Ostrowcu Świętokrzyskim, wieloletni dyrektor odpowiedzialny m.in. za kulturę w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego