Artykuły

Sięganie do literackiej klasyki w dobrym teatrze stwarza szansę na nową sceniczną wersję nawet bardzo znanego, ogranego utworu, "Moralność pani Dulskiej", bodaj najpopularniejsza sztuka Gabrieli Zapolskiej, zapowiadana była w repertuarze Teatru "Wybrzeże" dość dawno. Dyrektor artystyczny Krzysztof Babicki podkreślał, że w gdańskim zespole aktorskim jest jakby gotowa obsada do tego utworu i niewykorzystanie takiej szansy byłoby rozrzutnością artystyczną. Nie sposób - teoretycznie - nie przyznać mu racji. Natomiast sprawdzian praktyczny publiczność miała w ubiegły piątek, bowiem tego dnia odbyła się na dużej scenie premiera "Moralności pani Dulskiej".

Bardzo trudno jest grać sztukę, z której kwestie publiczność potrafi podrzucić po suflersku, bo wówczas jakby baczniej obserwuje kształt przedstawienia, mniej zaś skupia się na fabule.

Gabriela Zapolska bardzo dokładnie zapisała jak i w jakim wnętrzu powinna być grana jej sztuka. Sławomir Jan Lewandowski - scenograf dokonał drobnych modyfikacji, ale w klimacie tekstu i wymagań autorki utrzymał się bardzo dobrze. Prze stronny salon, o solidnie wyglądających meblach, nobliwej kolorystyce i w nim wijący się ludzie. Lewandowski zadbał o detale w kostiumach. Kobiece stroje są szczególnie udane.

Reżyser - Adam Orzechowski miał pewne kłopoty z wy borem koncepcji. Zapolska chciała, żeby była to tragiko media kołtuńska (taki jest podtytuł). Natomiast w gdańskiej realizacji trudno odnaleźć stylistyczną jedność. Z pewnością dominuje farsa, z elementami nawet burleski, a jak pojawiają się tzw. poważne problemy moralne, to nagle wieje ze sceny mrocznym dramatem dusz. To z pewnością osłabia ostrość utworu Zapolskiej, ową ironiczno-sarkastyczną warstwę, która zazwyczaj sugestywnie trafia do widowni.

Najlepsza w tym przedstawieniu jest Wanda Neumann jako pani Dulska. To rzeczy wiście baba oszalała w swej kołtuńskiej filozofii. Miota się po salonie, wywrzaskuje, robi z siebie pośmiewisko i rządzi, ciągle rządzi, wpajając swe mieszczańskie wartości. Słuchają jej wszyscy. Hesia, Mela bo są smarkate, Zbyszko bowiem kołtuństwo tkwi w nim już głęboko i pań Dulski również, bo chce mieć po prostu święty spokój. Wanda Neumann dała swojej Dulskiej prawdziwą iskrę życia i sugestywność, która napawa wręcz przerażeniem.

Nieźle również poruszają się w tej lepkiej atmosferze dwie panny Dulskie: Hesia i Mela. Hesia - Joanna Kraft-Baka jest dostatecznie przebiegła, zaborcza, a gdy trzeba i wredna. Nieodrodna córeczka państwa Dulskich - da sobie radę w życiu. To rola zagrana z energią i żywiołowością. Mela - Anna Bielańska (studentka łódzkiej szkoły teatralnej) zademonstrowała łagodność, uległość i naiwność zgodnie intencjami autorki sztuki, słodycz, dobroć - ale czy one mają wartość w domu Dulskach?

Niestety, nie bardzo trafiły mi do przekonania propozycje obsadowe, wykonawcze pozostałych osób dramatu Zapolskiej. Właśnie może dlatego, że w swoisty sposób nosi się własną wizję sceniczną "Moralności pani Dulskiej". Juliasiewiczowa w interpretacji Elżbiety Goetel jest nadmiernie i przesadnie pretensjonalna, Hanka - Sławomira Kozleniec zbyt spięta i mało uwodzicielska, a Zbyszko (Krzysztof Matuszewski) - zagubiony ni to dandys, ni bohater, wygłaszający tyrady jak w wielkim dramacie postaw.

Te niekonsekwencje - wy daje się - są dziełem reżyserskich niepewności. Adam Orzechowski jest wierny tekstowi Gabrieli Zapolskiej, przeczytał go wnikliwie, ale bez własnego piętna i ze zbyt dużymi obawami przełożył ten utwór na scenę. A prze cięż Zapolska mówi wyraziście zarówno o brudach, które należy prać we własnym domu, jak i kołtuństwie, z którego nie ma ucieczki, jeśli ktoś nasiąka tym od kołyski. Zapolska uświadamia także, że podłość potrafi tak wejść w krew, że po "załatwieniu" problemów Dulska może wreszcie znów powiedzieć, że teraz dalej będę "żyć po bożemu", tak jakby nic się nie stało. Służąca na bruk, wybryk Zbyszka sowicie opłacony, Dulski do pracy, panienki do sprzątania i gam, a pani Dulska... do uporczywego pomnażania pieniędzy, dla dobra swej kołtuńskiej rodziny.