Artykuły

"Pomalu, a jeszcze raz" w reż. Roberta Talarczyka w Teatrze Rozrywki w Chorzowie. Pisze Marcin Mońka w Gazecie Wyborczej - Katowice.

Po spektaklu chorzowski teatr opuszczamy nie tylko z wiarą, że śmiech jest najlepszym antidotum na życiowe niepowodzenia, ale również ze znajomością kilku czeskich słówek

Czeski reżyser i dramaturg Petr Zelenka opowiedział kiedyś anegdotę o hodowcy ptaków śpiewających, który miał cudownego szpaka. Jego niezwykłość polegała na tym,że nie imitował on zasłyszanych melodii, ale tworzył własne i tylko do nich ograniczał się jego repertuar. Któregoś dnia właściciel szpaka usłyszał w radiu piosenkę, która była... kopią melodii stworzonej przezj jego ptaka. Podobno wytoczył piosenkarzowi proces o plagiat, szpaka zapisano do Związku Kompozytorów Amerykańskich (bo kompozytor musi mieć osobowość prawną, a regulamin związku nic nie mówił o tym, że twórca muzyki musi być człowiekiem) i opiekun muzykalnego ptaka proces wygrał. Zelenkazastanawiał się tylko,na czyje konto wpłynęły pieniądze z odszkodowania - ptaka czyj jego opiekuna.

Przypominam tę historyjkę Zelenki, bo duch czeskiego żartu czuwa również nad najnowszym spektaklem Teatru Rozrywki. Jednak co do praw autorskich, to w komedii "Pomału, ajeszczeraz!" wykorzystane są wyłącznie autorskie utwory JioiegoToufara - Igora Sebo. Natomiast humor i piętrzące się w sztuce intrygi są, jak powiadają jej polscy i słowaccy bohaterowie: "moje, twoje, nasze".

"Pomału, a jeszcze raz!" to spektakl opowiadający o teatrze w teatrze. Oto przed premierą spektaklu teatru Tanie Dranie umiera jeden z aktorów. Sztukaj jest rozpisana jednak na czterech artystów, rozpoczynają się więc gorączkowe poszukiwaniajego zastępcy. Nikt z krajowych, znanych chorzowskim aktorom (wszyscy grają pod własnymi imionami, a akcja jest osadzona w Chorzowie) twórców nie może z różnych powodów zagrać (i tu śląska publiczność teatralna znajdzie kilka smaczków, np. współpracy podjąć nie może m.in. Mirek Dyrektorowicz). Wreszcie, nadludzkim chyba wysiłkiem woli, Marynia (w tej roli Maria Meyer) przypomina sobie znajomego Słowaka, "choć mieszkającego w Pradze". Dzwoni i Igor przybywa. I gdy już mają się rozpocząć próby do sztuki, aktorzy rozpoczynają swoje własne, życiowe gry.

Sztuka, którą wyreżyserował Robert Talarczyk, to klasyczny kwartet i - podobnie jak w dobrym zespole muzycznym - instrumenty cały czas ze sobą dialogują. Oto męska część obsady (Talarczyk i autor sztuki Igor Sebo) długo deliberuje nad kieliszkami wódki i wymienia się mądrościami typu: "on zawsze robi to, co ona chce, a ona robi to, co ona chce". Z kolei partie kobiece (Meyer oraz Elżbieta Okupska) także prowadzą pyszne rozmowy na temat płci przeciwnej, choćby: "dlaczego faceci zawsze obsikują deskę klozetową? Bo w ten sposób oznaczają swój teren". Takich życiowych smaczków jest w sztuce co niemiara "Pomału, ajeszczeraz!" nie ogranicza się jednak do fundamentalnych relacji damsko-męskich. Sztuka poszukuje także w i innych rejestrach.

Jeden z czeskich eseistów zauważył kiedyś, że "mentalność środkowoeuropejską charakteryzują dwie podstawowe cechy: przygnębienie i przesadna wesołość. Jedno bez drugiego jest w gruncie rzeczy niemożliwe. Z melancholii rodzi się groteska, z groteski zaś pozostaje melancholia". I w tych granicach oscylują doświadczenia bohaterów sztuki Sebo. Aktorzy to również ludzie ze swoimi lękami, obsesjami, nawykami i nałogami. Na scenie, gdy wcielają się w rozmaite role, zwykle tego nie widać. Tutaj poznajemyich drugie, naturalne oblicze. Ale także wewnętrzne przekonanie, że aktorzy w obliczu prywatnych niepowodzeń i konfliktu wartości potrafią jednak razem wyjść na scenę i zagrać wspólnie.

To nie jedyna nauka, jaką otrzymujemy przez półtorej godziny spektaklu. "Pomału, ajeszcze raz!" ma coś z językowego konwersatorium i widzowie mogą wyjść bogatsi o kilka czeskich oraz słowackich słówek.