Nieznane rysunki Stanisława Wyspiańskiego ze zbiorów Muzeum UJ - Collegium Maius
Zaczął się Rok Stanisława Wyspiańskiego. Szykuje się wiele imprez, z których większość będzie udowadniać, że był to artysta wielki, patriotyczny, prorodzinny i proroczy. Otwarta wczoraj w kawiarni Collegium Maius wystawa, a raczej wystawka, obejmująca 35 prac, pokazuje inną twarz Wyspiańskiego. Widzimy tam człowieka ciekawego świata i cieszącego się życiem, wcale nie melancholika, lecz kogoś dowcipnego - pisze Katarzyna Bik w Gazecie Wyborczej - Kraków.
Nie jest to ten Wyspiański, jakiego znamy z muzealnych wystaw - melancholijny symbolista, pryncypialny i wieszczy. W kawiarni Collegium Maius patrzymy na artystę nowoczesnego i obdarzonego poczuciem humoru. Bawiącego się rysowaniem zwykłego gwoździa.
- Jakie to podobne do Kantora - powiedziała znajoma, widząc te prace. Miała na myśli przymus, konieczność zapisywania, notowania i szkicowania wszystkiego, co myślał i widział Wyspiański. Tak jak Kantor - gdziekolwiek i na czymkolwiek. W szkicownikach i notatnikach, ale też na luźnych świstkach, pomiętych papierkach, skrawkach czasem tak małych, że autorzy wystawy musieli te prace skopiować, by je powiększyć.
Bazgroły, dowcipy
Na pierwszy rzut oka większość to bazgroły. Kilka krech, kółka, rozlana plama, odcisk palców, rozmazane kontury. W rzeczywistości to rysunkowe dowcipy - z fontanny, kolczastych liter, stołka, szafy, gwoździa. Fragment pejzażu to zwykły zygzak i pod nim niewyraźne napisy: "niebo zielone", "sina dal", "czarne chmury". Rodzaj konceptualnej wprawki. Placki rzucające cień i podpisane "nenufary" mógłby naszkicować współczesny fotorealista. Zwłaszcza kamienice w Krakowie i Rynek Główny z lotu ptaka, z ludzikami i kleksami chmur, przypominają mi do złudzenia "rysunki podejrzane" Marusza Tarkawiana, które w ubiegłym roku robił w Krakowie. Młody lubelski artysta nie mógł jednak znać tych prac Wyspiańskiego, bo nigdy wcześniej nie były pokazywane. Kupiło je Muzeum Collegium Maius od osób prywatnych i spadkobierców Wyspiańskiego.
Gwóźdź i meble
Zafascynował mnie zwłaszcza projekt gwoździa. Jak to możliwe, żeby taki wybitny artysta tracił czas na szukanie formy dla banalnego haczyka, przedmiotu najniższej rangi? Bo Wyspiański miał o wszystkim własne "zdecydowane pojęcie", gotowe idee, jak i co powinno wyglądać. Tadeusz Boy-Żeleński pisał, że przyjaciele żartowali, iż "gdyby się do niego zwróciła np. dyrekcja kolei z prośbą o projekt na lokomotywę, Wyspiański wcale by się nic tym nie zdziwił, ale przyniósłby nazajutrz najdokładniej wyrysowany model lokomotywy wedle swego rozumienia". Inna sprawa, że wiele z tych designerskich rzeczy nie nadawało się do użytku, jak choćby krzesła, których szkice są na wystawie. Boy-Żeleński odczuł to zresztą na własnym siedzeniu, bo Wyspiański zaprojektował mu całe mieszkanie. Budziło powszechny podziw, uchodziło wręcz za filię muzeum narodowego - tyle że wszystkie te sprzęty okazały się narzędziem tortur. Domownicy musieli zamieszkiwać gabinet, gdzie w tajemnicy przed nowatorskimi zapędami Wyspiańskiego uchowały się staroświeckie, wygodne biedermeiery. Tak już było z Wyspiańskim, że wszystko go ciekawiło i cieszyło. Pisał: "Siedzę dniami całymi na Bielanach, rysując rośliny, łażę po Panieńskich Skałach, nad Wisłą, po Krzemionkach, widzę i dostrzegam, co to za świat olbrzymi i jak mało z niego się wie".
Też żałuję, że tak mało z tych podejrzanych prac Wyspiańskiego przetrwało. Ciekawe było zestawienie ich z rysunkami Kantora, a może i kilku innych współczesnych artystów. Z ich podobnych skłonności mogłoby wyniknąć coś dobrego dla sztuki.
"Nieznane rysunki Stanisława Wyspiańskiego ze zbiorów Muzeum UJ". Budynek Collegium Maius, ul. Jagiellońska 15. Kurator: Ludmiła Bularz-Różycka. Wystawa czynna do końca kwietnia
