Artykuły

Sprawa arbitralnej zmiany patrona Teatru Dramatycznego w Białymstoku - bez konsultacji z zespołem teatru, bez opinii społeczeństwa - nadal budzi emocje. Po kilku dniach od wybuchu afery o Węgierkę - Związek Piłsudczyków przysłał swoje oświadczenie - czytamy w Gazecie wyborczej - Białystok.

Dyskusja w tej sprawie na naszych łamach toczy się od ponad tygodnia. Codziennie czytelnicy przynoszą do "Gazety" kupony z podpisami przeciw decyzji komisarza województwa Jarosława Schabieńskiego. Teatr ciągle walczy o poprzedniego patrona: rozsyła list otwarty, gdzie się da, i ciągle zbiera podpisy pod protestem (jest ich już blisko trzy tysiące).

Schabieński Aleksandra Węgierkę wymienił na Józefa Piłsudskiego na wniosek Związku Piłsudczyków, który wybitnemu aktorowi, prowadzącemu teatr w Białymstoku w czasie okupacji sowieckiej, zarzucił kolaborację (choć nie ma na to dowodów). Po kilku dniach od wybuchu afery o Węgierkę - związek przysłał swoje oświadczenie.

***

Oświadczenie Związku Piłsudczyków

1. Chcemy podkreślić, że nie ujmujemy nic z dorobku aktorskiego Aleksandra Węgierki, nie podważamy jego talentu aktorskiego i reżyserskiego, ani zasług dla kultury i sztuki.

2. Szczególnie mocno dotyka nas fakt przypisywania nam przez jedną z gazet antysemityzmu! Jest on nam jako piłsudczykom zupełnie obcy, przypominamy, że do wybuchu II wojny światowej w Teatrze im. Józefa Piłsudskiego grali przeważnie aktorzy żydowscy, a ówczesny komisaryczny prezydent miasta Seweryn Nowakowski (legionista i piłsudczyk) i ówczesny Magistrat byli oskarżani w prasie endeckiej, że oddali kolejny teatr Żydom (kolejny po Teatrze Palace).

3. Budynek Teatru był wznoszony jako Pomnik Niepodległości ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego i nieprawdą jest, że jest to wymysł typowo białostocki. Budowa wpisywała się w akcję stawiania żywych pomników zainicjowanych w dziesiątą rocznicę Odzyskania Niepodległości w całej ówczesnej Polsce, takie domy-pomniki można do dziś oglądać m.in. w Krakowie, Kielcach i Łodzi. Podobne przedsięwzięcia były realizowane w Knyszynie i Bielsku Podlaskim - opisuje to dokładniej "Dziennik Białostocki" numer 138 z 1938 roku.

4. Komitet budowy domu - pomnika liczył 100 osób, wśród których byli reprezentanci wszystkich narodowości, wyznań, zawodów, organizacji i instytucji, jakie funkcjonowały w ówczesnym Białymstoku - donosi "Dziennik Białostocki" nr 161 z 12 czerwca 1933 roku.

5. We wrześniu 1933 roku miasto przekazało pod budowę tereny parku, a Komitet Budowy zobowiązał się wybudować i przekazać nieodpłatnie miastu gmach noszący imię Józefa Piłsudskiego w terminie najpóźniej do 31 sierpnia 1939 r.

6. Budowa domu-pomnika odbywała się ze środków, które uzyskiwano ze składek białostoczan, w zachowanych archiwalnych numerach "Dziennika Białostockiego" można przeczytać informacje o zbiórce i najbardziej hojnych ofiarodawcach, np. Związek Strzelecki zebrał 10 tys. zł, Związek Nauczycielstwa Polskiego również 10 tys. zł, co świadczy o wyjątkowej hojności i poparciu dla idei budowy domu - pomnika (zważywszy na fakt, że dniówka pracownika najemnego w gospodarstwie wiejskim wynosiła jeden złotych). Dodatkowo Związek Inwalidów i Legia Inwalidów ofiarowały po 10 tys. zł, natomiast Gmina Białystok 67 tys. zł. Dane dostępne są w "Dzienniku Białostockim" z 18 maja 1935 roku w numerze 135.

7. Nieprawdą jest, że nie było przed wojną teatru. W 1937 roku jeszcze przed oddaniem budynku do użytku zmieniono charakter przedsięwzięcia i ostatecznie omawiany gmach działał do wybuchu wojny jako Teatr Miejski im. Józefa Piłsudskiego. Pierwszą sztukę "Cydzik i spółka" Stefana Kiedrzyńskiego wystawiono 27 grudnia 1938 roku.

8. Na koniec chcemy przytoczyć wypowiedź jednego z najlepszych znawców historii Białegostoku - Jolanty Szczygieł-Rogowskiej, kustosz Muzeum Historycznego, której udzieliła dla "Kuriera Porannego" 10 grudnia 2004 r.

"Jako historyk muszę powiedzieć, że Aleksander Węgierko nie powinien być patronem Teatru Dramatycznego. Nie mogę popierać patrona, który pojawił się wbrew tradycji, wbrew pierwotnej idei, jaka przyświecała twórcom Teatru im Józefa Piłsudskiego, tym bardziej że budynek powstawał ze składek mieszkańców. Węgierko to aktor, reżyser i znakomity patron dla teatru, ale ten... gmach był budowany dla kogoś innego i trzeba to uszanować. To miejsce marszałka, a nie Aleksandra Węgierki".

Związek Piłsudczyków, Oddział w Białymstoku

***

Od redakcji

* W związku z pkt 1 przypomnimy wypowiedź prezesa Związku Piłsudczyków - Piotra Augustynowicza, jakiej udzielił "Gazecie" 11 maja: - Aleksander Węgierko nie zasłużył się niczym chwalebnym ani dla Białegostoku, ani dla Białostocczyzny. To postać nieznana ani młodemu, ani starszemu pokoleniu. Ponadto zachodzi poważne podejrzenie, że był agentem NKWD.

Zacytujmy też fragment listu piłsudczyków wysłanego do dyrektora Teatru Dramatycznego: "szczególnym urągowiskiem dla nas jest patron teatru: człowiek, który swój talent aktorski poświęcił nie służbie Polsce, ale sowieckiemu okupantowi".

* W związku z pkt 8 gwoli wyjaśnienia przypomnimy też wypowiedź Jolanty Szczygieł-Rogowskiej, jakiej kilka dni temu udzieliła "Gazecie" (chociaż rzeczywiście jej zdaniem patronem Teatru Dramatycznego powinien być Józef Piłsudski, jednak sposób jego "przywrócenia" budzi jej głęboki sprzeciw):

- Nic piękniejszego, dla wielu białostoczan, by dawny patron powrócił oficjalnie do swego teatru. Ale nie tak - jak się to stało, kilka dni temu. Można było spytać dzisiejszych mieszkańców miasta, czy przede wszystkim chcą takiej zamiany. To oni, ich dzieci chodzą do tego teatru. To oni, jak przedwojenni mieszkańcy są właścicielami swego miejskiego teatru, który gra przede wszystkim dla nich. Jeżeli mogę dodać - ja, choć gorąca zwolenniczka starej białostockiej tradycji, nie mogę zaakceptować tej "zmiany". Teatr jest świątynią sztuki, nie może być miejscem, gdzie wkracza polityka. Oddajmy zatem białostoczanom ich teatr. Pozwólmy, aby to oni wybrali.